VÙNG ĐẤT MỚI 61
miền núi và khách hộ đến làm ruộng”
1
. Chắc chắn là họ Nguyễn
đã từng bước một, trong suốt 200 năm, buộc người dân miền
núi vào sổ đóng thuế. Tuy nhiên, cũng giống như người Chăm,
dân Thủy Xá (vương quốc Nước) và Hỏa Xá (vương quốc Lửa)
xem ra đã không vào sổ thuế trong thời các chúa Nguyễn. Phủ
biên nói là “mỗi vương quốc” có mấy trăm dân và người dân
hằng năm nộp cho vua của họ bất cứ thứ gì họ thích.
Theo Đại Nam nhất thống chí, vào thập niên 1810, tổng số
đinh của Phú Yên là 7.651, của Khánh Hòa là 5.000 và Bình
Thuận là 9.200. Tuy nhiên, các con số này có thể chỉ gồm dân
đồng bằng chứ không gồm dân miền núi. Khi Crawfurd nói vào
năm 1822 là người “Mọi” vẫn còn chiếm phần lớn dân số của
Đồng Nai, hẳn ông muốn nói tới người Cao Mên hơn là người
Cao nguyên.
Mặc dù không phải đóng thuế cho tới thời Tây Sơn, như
chúng ta sẽ thấy sau, số người dân này không ngừng đóng một
vai trò quan trọng trong lịch sử họ Nguyễn. Họ là nguồn nhân
công chính cho việc khai khẩn miền Đồng Nai. Họ ủng hộ
phong trào Tây Sơn. Và nhiều sản phẩm quan trọng từng làm
cho Đàng Trong nổi tiếng ở nước ngoài phát xuất từ những cư
dân này. Người dân cao nguyên sẽ làm cho bức họa của lịch sử
họ Nguyễn càng thêm rối ren, phức tạp, cho dù nguồn tư liệu
chúng ta có về họ còn rất hạn chế.
1 Phủ biên, quyển 2, trg. 83.
www.hocthuatphuongdong.vn
