Hoàng đế La Mã Julius Caesar, người đã viết: “Kinh nghiệm là người thầy
của mọi thứ”, trong De Bello Civili
1
. Với tất cả sự tôn kính, tôi phải phản
đối tuyên bố đó. Kinh nghiệm không phải là người thầy tài giỏi nhất. Mà
phải là kinh nghiệm đã được đánh giá! Lý do duy nhất Caesar đã có thể đưa
ra tuyên bố như thế là vì ông đã học được rất nhiều điều bằng cách suy ngẫm
về cuộc đời mình và viết về nó.
Có một giai thoại kể rằng kinh nghiệm là người thầy hà khắc bởi vì bài học
chỉ được rút ra sau khi chúng ta đã trải nghiệm. Đó là sự thật, nhưng chỉ khi
người đó dành thời gian để suy ngẫm sau khi trải nghiệm. Nếu không, bạn
được thử nghiệm trước nhưng sẽ chẳng bao giờ rút ra được bài học. Mọi
người có vô số trải nghiệm mỗi ngày, và nhiều người không học được gì từ
chúng bởi vì họ không bao giờ dành thời gian để tạm dừng và suy ngẫm. Đó
là lý do tại sao chúng ta cần phải tạm dừng và để cho hiểu biết bắt kịp chúng
ta.
Tôi từng nghe kể rằng vào đầu thế kỷ XX, có một nhà máy sản xuất roi ngựa
đã tạo ra được những cải tiến lớn trong quá trình sản xuất. Họ đã chế ra
những chiếc roi có chất lượng tốt nhất và vẫn tiếp tục cải tiến chúng. Không
có nhà sản xuất nào khác trong ngành có thể bì kịp. Chỉ có một vấn đề duy
nhất. Họ đã sản xuất roi ngựa tại thời điểm ô tô ra đời. Và không lâu sau đó
cả nước Mỹ đã chuyển sang xe không dùng ngựa kéo. Công ty đó đã sớm
phá sản. Tôi không khỏi băn khoăn về việc chuyện gì sẽ xảy ra nếu các nhà
lãnh đạo của công ty dành thời gian để tạm dừng, rút ra bài học từ những
kinh nghiệm của bản thân, và tạo ra những thay đổi trong quá trình sản xuất.
2. Mọi người đều cần thời gian và địa điểm để tạm dừng
Tôi vẫn chưa gặp một người nào không được hưởng lợi từ việc tạm dừng và
suy ngẫm. Trên thực tế, dừng lại để suy ngẫm là một trong những hành động
có giá trị nhất mà mọi người có thể làm để phát triển. Nó đem lại cho họ
nhiều giá trị hơn cả sự động viên hay khích lệ. Tại sao? Vì việc tạm dừng
cho phép họ đảm bảo rằng mình đang đi đúng hướng. Sau tất cả, nếu ai đó
