phải đọc truyện này, nhất thiết phải có), cuối cùng là trích đọc Cheti-Minei,
ít ra là sự tích Alexey người của Chúa và sự tích của mẹ Maria Ai Cập
người vĩ đại nhất trong những người chịu thống khổ mà vẫn vui sướng,
người nhìn thấy thần linh và hoài thai Chúa Kitô – hãy làm rung động trái
tim người bình dân bằng những câu chuyện giản dị như thế, mà chỉ mỗi tuần
một giờ, mặc cho thu nhập ít ỏi của mình, vẻn vẹn có một giờ. Người giáo sĩ
sẽ thấy dân ta nhân từ và biết ơn hậu tạ lại gấp trăm lần. Nhớ đến lòng nhiệt
thành và những lời cảm động của giáo sĩ, dân chúng sẽ tự nguyện đến làm
giúp giáo sĩ trên đồng ruộng, giúp đỡ việc nhà, sẽ tôn kính giáo sĩ hơn trước
nhiều, và thu nhập của giáo sĩ sẽ tăng lên. Đây là một việc rất đỗi đơn giản,
đến nỗi đôi khi ta ngại không dám nói ra, e người ta cười cho, nhưng mà quả
đúng như vậy đấy! Kẻ nào không tin Chúa thì cũng không tin con dân của
Chúa. Người nào tin ở con dân của Chúa thì cũng sẽ thấy thánh điện của
Chúa, tuy trước đó y hoàn toàn không tin có thánh điện. Chỉ có nhân dân và
sức mạnh tinh thần sau này của nhân dân mới làm cho những người vô thần
đã mất gốc trở lại đạo.
Lời Chúa Kitô mà không có ví dụ thì còn là cái gì? Không có lời Chúa
thì dân chúng diệt vong, bởi vì tâm hồn nhân dân khao khát lời Chúa và mọi
ý tưởng cao đẹp. Thời trai trẻ, đã lâu lắm rồi, bốn mươi năm trước tôi cùng
Cha Anfim đi khắp nước Nga quyên tiền cho tu viện, có lần chúng tôi nghỉ
đêm cùng với đám dân chài trên bờ một con sông lớn, tàu bè qua lại được,
đến ngồi bên chúng tôi có một chàng trai dáng vẻ cao quý, một nông dân,
chừng mười tám tuổi, anh ta vội đến địa điểm của mình để sáng mai kéo một
chiếc thuyền buồm. Tôi thấy anh ta nhìn về phía trước bằng ánh mắt cảm
động và trong sáng. Trời đêm sáng sủa, yên tĩnh, ấm áp, một đêm tháng bảy,
sông rộng mênh mang, hơi nước bốc lên mát rượi, cá quẫy nhè nhẹ, chim
chóc im tiếng, tất cả đều im ắng, đẹp huyền ảo, vạn vật cầu Chúa. Không chỉ
riêng hai chúng tôi mà cả chàng trai ấy cũng không ngủ, chúng tôi bàn về vẻ
đẹp của cõi thế này do Chúa tạo dựng nên, về bí nhiệm vĩ đại của thế gian.
Mỗi cọng cỏ, mỗi con sâu, cái kiến, con ong vàng đều biết rõ đến kỳ lạ con
đường của chúng, tuy không có trí tuệ mà đều chứng thực sự bí nhiệm của
