Chúa, đều không ngừng thực hiện bí nhiệm ấy, và tôi thấy trái tim chàng trai
ấy bốc lửa. Anh ta nói với tôi rằng anh ta yêu rừng, yêu chim rừng; anh ta là
người bẫy chim, anh ta hiểu từng tiếng huýt của chim, biết cách nhử bất cứ
con chim nào; anh ta bảo không có gì thú vị hơn đời sống trong rừng chim
mặc dù tất cả đều tốt đẹp. “Đúng vậy, – tôi trả lời anh ta, – mọi cái đều tốt
đẹp và tuyệt diệu, vì tất cả đều thực. Anh hãy nhìn con ngựa xem, – tôi nói
với anh ta, – một con vật cao quý gần gụi với người, hay hãy nhìn con bò
kia, nó nuôi sống người, làm việc cho người, con vật ủ rũ và tư lự, hãy nhìn
mặt nó mà xem: hiền lành biết bao, quyến luyến với người biết bao, tuy
người thường đánh đập nó tàn nhẫn, mắt nó hiền lành quá chừng, cả tin quá
chừng, đẹp xiết bao. Thật cảm động khi còn biết thêm rằng nó không vướng
chút tội lỗi, bởi vì tất cả mọi vật, tất cả trừ con người, đều không có tội lỗi,
và Chúa Kitô ở cùng vạn vật trước khi ở với chúng ta.” “Lẽ nào đấng Kitô ở
cùng chúng ư?” – chàng trai hỏi. “Làm sao có thể khác được, – tôi nói với
anh ta, – bởi vì Lời là chung cho tất cả muôn loài, cho đến từng phiến lá, đều
hướng về Lời, đều ngợi ca Chúa Trời, khóc với Chúa Kitô mà không tự biết,
đấy là bí nhiệm của đời sống không tội lỗi. Ở nơi nọ, – tôi nói với anh ta, –
có một con gấu đáng sợ đi lang thang trong rừng, con gấu ghê gớm, dữ tợn,
nhưng đấy hoàn toàn không phải lỗi của nó.” Và tôi kể cho anh ta nghe: một
lần con gấu đến chỗ một vị thánh cao cả tu ở một trai phòng nhỏ trong rừng,
vị thánh cao cả động lòng thương con vật, gan dạ ra cho nó một miếng bánh
mì: “Con đi đi, Chúa Kitô ở cùng con,” và con thú dữ tợn ngoan ngoãn, hiền
lành đi nơi khác, không làm hại ông. Chàng trai cảm động về việc con gấu
bỏ đi, không làm hại người tu hành, và Chúa Kitô ở cùng nó. Anh ta nói:
“Chao ôi, thật là tốt đẹp, tất cả những gì do Chúa tạo ra đều tốt đẹp và huyền
nhiệm!” Anh ta ngồi suy nghĩ, trầm lặng và khoan khoái. Tôi thấy anh ta đã
hiểu. Anh ta thiếp đi bên tôi trong giấc ngủ nhẹ nhàng, trong trắng. Cầu
Chúa ban phước cho tuổi trẻ! Tôi đã cầu Chúa cho anh ta trước khi đi ngủ.
Lạy trời ban sự bằng an và ánh sáng cho con dân của Ngài!
c. Trưởng lão Zosima hồi tưởng lại thời thanh xuân còn đang sống đời
trần tục. Trận đấu súng.
