tên.” Nhưng bài “cảm ơn” mà lại không ký tên là thế nào? Tôi cười với các
nhân viên: “Trong thế kỷ chúng ta, tin Chúa là phản tiến hóa, nhưng tôi là
quỷ thì có thể tin tôi được”. “Chúng tôi hiểu. – Họ nói. – Ai mà không tin
quỷ, nhưng dù sao vẫn không thể được, có thể làm hại đến phương hướng
của tờ báo. Trừ phi dưới hình thức bông đùa.” Tôi nghĩ, bông đùa thì không
sắc sảo. Thế là họ không đăng, chẳng rõ cậu có tin không, điều đó đọng lại
trong tim tôi. Nhưng tình cảm tốt đẹp nhất trong tôi, như lòng biết ơn chẳng
hạn, về hình thức là bị cấm, chỉ vì địa vị xã hội của tôi.
– Lại triết lý rồi! – Ivan rít lên căm tức.
– Chúa tránh cho tôi điều đó, nhưng đôi khi không thể không than
phiền. Tôi là kẻ bị vu khống. Như cậu cứ luôn miệng bảo tôi đần. Rõ ràng
cậu còn trẻ tuổi. Bạn tôi ơi, vấn đề không phải chỉ ở trí tuệ! Thiên nhiên cho
tôi một tấm lòng tốt và vui vẻ, “tôi cũng là những người đóng kịch vui”.
Hình như cậu dứt khoát coi tôi là một Khlestakov
phận tôi nghiêm chỉnh hơn nhiều. Bằng một tiền định nào đó mà tôi không
bao giờ hiểu được, tôi có chức năng “phủ định”, trong khi đó tôi tốt bụng và
hoàn toàn không có khả năng phủ định. “Không, đi mà phủ định, không có
phủ định thì sẽ không có phê bình, mà tạp chí không có mục phê bình thì
còn ra cái quái gì nữa?” Không có phê bình thì sẽ chỉ là “hosannah”. Nhưng
với cuộc sống mà chỉ có “hosannah” thôi thì chưa đủ, phải làm thế nào để
cái “hosannah” ấy được lọc qua họng của những nghi ngờ, và vân vân. Tuy
nhiên, tôi không sa vào tất cả những việc đó, không phải tôi sáng tạo ra, tôi
không chịu trách nhiệm. Người ta đã chọn được kẻ đổ lỗi, bắt tôi viết mục
phê bình, thế là cuộc sống bắt đầu. Chúng ta hiểu tấn hài kịch ấy: chẳng hạn
tôi trực tiếp đòi hỏi sự hủy diệt bản thân. Không, cứ sống đi, người ta nói,
bởi vì không có anh thì chẳng có gì cả. Nếu trên Trái đất mọi cái đều hợp lý
thì sẽ chẳng xảy ra chuyện gì cả. Không có anh thì sẽ chẳng có biến cố gì,
mà cần phải có biến cố. Thế là tôi nghiến răng phục vụ, để gây nên biến cố
phi thường, sáng tạo nên cái phi lý, theo lệnh. Người đời coi tất cả hài kịch
ấy như một cái gì nghiêm chỉnh, với tất cả trí khôn không phải bàn cãi gì của
