I. TỰA
Tôi có ý viết cho chú A Q một pho chính truyện đã mấy năm trời nay rồi, nhưng một đằng tính
viết, một đằng lại ngần ngại. Điều đó đủ chứng tỏ rằng tôi chẳng có tư cách một nhà "lập ngôn" tí
nào. Chả là xưa nay những ngòi bút bất hủ phải dành để viết về những nhân vật bất hủ. Thế rồi, nhân
vật nhờ văn chương mà trường thọ, văn chương cũng nhờ nhân vật mà được lưu truyền. Rút cục,
văn chương nhờ nhân vật hay nhân vật nhờ văn chương mà được lưu truyền, cũng khó nói cho
minh bạch. Ấy thế mà chung qui tôi lại vẫn cứ nghĩ đến viết truyện cho A Q. Thì ra tâm trí tôi như có
ma quỷ ám ảnh.
Nhưng vừa cầm bút định viết thiên văn chương "tốc hủ" này, tôi đã cảm thấy nhiều điều khó
khăn.
Một là cái nhan đề cuốn truyện. Đức Thánh nói rằng: "Danh bất chính tắc ngôn bất thuận" (Tên
không đúng thì lời nói không xuôi). Ấy là một điều mình phải đặc biệt chú ý. Truyện có nhiều loại:
liệt truyện, tự truyện, nội truyện, ngoại truyện, biệt truyện, gia truyện, tiểu truyện,..., phiền một nỗi
không có một tên nào hợp cả. Gọi là "liệt truyện" ư? Thì đây nào có phải là một nhân vật có tên tuổi
bằng vai bằng lứa với những nhân vật tai to mặt lớn trong "chính sử"! Gọi là "tự truyện" ư? Thì tôi
nào có phải là A Q? Còn nói là "nội truyện", thì A Q quyết không phải là thần tiên. Hay là dùng chữ
"biệt truyện" vậy? Khốn nỗi ông Đại Tổng thống, ngài chưa hề hạ dụ cho quốc sử quán chép "bản
truyện" của A Q bao giờ. Vẫn biết rằng mặc dù trong bộ chính sử nước Anh không hề chép liệt
truyện các người đánh bạc, mà nhà đại văn hào Dickens cũng đã viết ra bộ Liệt truyện những người
đánh bạc. Nhưng một nhà văn hào có thể như thế, chứ bọn mình thì quyết không xong. Sau nữa, còn
hai chữ "gia truyện". Nhưng tôi không rõ tôi với A Q có phải là bà con không, mà con cháu y cũng
chưa nhờ tôi viết hộ bao giờ! Hay gọi là "tiểu truyện"? Thì A Q cũng chưa hề có một bộ "đại truyện"
nào cả. Nói tóm lại, truyện này cũng có thể cho là một bộ "bản truyện", nhưng xét ra, văn chương
của tôi nôm na mách qué lắm, toàn dùng những lời của "anh kéo xe, chị bán tương", lẽ nào lại dám
lạm dụng như thế! Cực chẳng đã, đành phải mượn hai chữ "chính truyện" trong câu đưa đẩy mà mấy
nhà viết tiểu thuyết "không chính quy" vẫn dùng: "Nhàn thoại hưu đề ngôn quy chính truyện" (Hãy
gác những chuyện rườm rà để kể lại chuyện chính) mà đặt cho bộ sách cái tên "chính truyện", mặc
dù hai chữ này có thể lẫn lộn với hai chữ "chính truyền" trong tên bộ sách có tiếng của cổ nhân là bộ
Thư pháp chính truyền thì cũng mặc!
Hai là, lệ thường phàm viết truyện, người ta vẫn hay mào đầu bằng mấy chữ "Ông Mỗ, tự là Mỗ,
người xứ nọ, xứ kia..." thế nhưng tôi lại không biết A Q họ gì hết? Có một lần, tưởng như A Q là họ
Triệu; nhưng đến ngày hôm sau thì lại không lấy gì làm chắc nữa. Ấy là hôm cậu con Cụ Cố nhà họ
Triệu vừa thi đỗ tú tài. Hôm ấy, tiếng phèng la bèng! bèng! báo tin cho làng nước biết. A Q uống luôn
hai bát rượu tăm rồi khoa chân múa tay nói rằng: tin ấy cũng làm cho y rất vẻ vang, bởi vì y vốn là
bà con với cụ Triệu; nếu tính theo đúng thế thứ trong gia phả thì y còn đứng ngang hàng với ông nội
