CHIẾC ĐỒNG HỒ XƯA KHÔNG MÁY XÂY BẰNG
GẠCH, HIỆN CÒN DI TÍCH Ở BẠC LIÊU
Để đo lường thời gian, ngày nay ai cũng biết đến công dụng của cái
đồng hồ, nhất là vào thời đại khoa học phát triển cực độ, người đời càng
ngày càng có thêm lắm kiểu đồng hồ xinh đẹp và giản tiện vô cùng.
Nhưng ngược dòng thời gian, về thuở xa xưa, vấn đề làm nhọc lòng
người xưa không ít. Trong dân gian, Âu Á Đông Tây gì cũng thế, lúc chưa
sáng chế được đồng hồ, người ta chỉ có mấy phương pháp thông dụng nhất,
đại khái là nghe gà gáy, trống canh, xem mắt mèo, là khế, hay là ban đêm
trông sao, ban ngày cặm sào đo bóng là cùng.
Đến đời Đường, đời Tống ở Trung Hoa (thế kỷ thứ X, thứ XI)
người ta mới bắt đầu có đồng hồ. Gọi là đồng hồ, vì khí cụ nầy rất đơn
giản, chỉ gồm có ba cái hồ nhỏ làm bằng đồng, hình vuông, để cao thấp
chênh nhau ; hồ trên hết đựng nước rỉ từng hồi lần giọt xuống hai hồ dưới,
chuyền đến một hồ tròn kê thấp nhất, trong ấy cắm thẻ ghi số giờ khắc,
nước dâng lên đến độ nào tức là giờ đó. Hết đồng hồ nước, (lậu hồ
clepsydre), lại đến đồng hồ cát (sa lậu sablier) xuất hiện. Kịp đến thế kỷ thứ
XV, tây phương mới sáng chế ra đồng hồ má (horloge mécanique) chia làm
nhiều loại : đồng hồ lò xo có dây cót (horloge à ressort), đồng hồ quả lắc
(horologe à pendule) v.v… Từ ấy, cái danh từ đồng hồ vẫn là danh từ chung
để gọi tất cả các thứ khí cụ dùng để đo lường thời gian ấy.
Ở nước ta, vào cuối thế kỷ XVI sang đầu thế kỷ XVII, dân ta đã biết
đến đồng hồ máy của Tây phương rồi. Và người Việt Nam đầu tiên là
Nguyễn văn Tú đã bắt chước được kỹ thuật chế thành đồng hồ của Tây
phương, mà chế ra một thứ đồng hồ chuông gọi là « Tự minh chung ».
Nhưng, ai ngờ đâu vào thế kỷ XIX, một vị Bác vật đầu tiên ở Việt
Nam thâu thái khoa học Tây phương lại đã sáng chế ra một thứ đồng hồ,
