BẢO ĐẠI, HAY LÀ NHỮNG NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VƯƠNG QUỐC AN NAM - Trang 107

động của phái De Gaulle bị nhà nước bảo hộ của Decoux ngăn trở, không muốn
tạo cớ để quân đội Nhật tăng cường sức ép hạn chế quyền lực của Pháp ở Đông
Dương, thậm chí sớm đi đến đảo chính lật đổ chính quyền bảo hộ của Pháp như
sau này ngày 9 tháng 3 năm 1945 để Nhật được rảnh tay đối phó với đồng minh.
Tại Huế, sinh hoạt của dân chúng dường như không có gì xảy ra. Hơn thế nữa,
trong hoàn cảnh chiến tranh mối quan hệ giữa các nước thuộc địa và chính quốc
được tổ chức lại theo hướng tăng thêm quyền hạn cho các chính phủ thuộc địa
nhờ đó đã tạo đà phát triển mới về kinh tế - xã hội trên toàn bán đảo Đông
Dương.
Chính quyền bảo hộ tăng thêm các công trình xây dựng, đạt được nhiều thành
tựu lớn, lấy sự nghiệp dân sự ở thuộc địa để bù đắp những tổn thất về quân sự
tại chính quốc.
Người Nhật thoả thuận giữ nguyên chế độ bảo hộ của Pháp ở Đông Dương,
không sử dụng những phần tử quốc gia do Tokyo bảo trợ để lật Pháp. Hoàng
thân Cường Để cố chịu đựng cuộc sống lưu vong ở Nhật chờ thời cơ lúc này
chưa đến với ông ta. Ngược lại, những lực lượng cách mạng ở Việt Nam lúc này
thì nhận định: chiến tranh thế giới đã bùng nổ. Pháp thua trận và bị chiếm đóng.
Đế quốc Pháp đã suy yếu, phát-xít Nhật vào Đông Dương nhưng còn lo đối phó
với Đồng minh. Chiến tranh sớm muộn sẽ lan sang châu Á.
Thời cơ thuận lợi để làm cách mạng giải phóng dân tộc đã đến. Tất cả các mục
tiêu đều nhằm đánh đuổi phát xít Nhật - Pháp, tích cực chuẩn bị vũ trang khởi
nghĩa xoá bỏ chế độ thực dân, khôi phục độc lập, thành lập chế độ cộng hoà,
ủng hộ nhân dân Trung Quốc chống xâm lược Nhật, liên minh với Liên Xô và
cách mạng thế giới(5).
Bước đầu tiên là xây dựng cơ sở cách mạng ở nông thôn và thành phố. Mùa thu
năm 1940, lợi dụng cuộc xung đột giữa lính Nhật và lính Pháp ở biên giới phía
bắc, một cuộc khởi nghĩa nổ ra nhưng thất bại hoàn toàn và đau đớn, lực lượng
vũ trang cách mạng bị đàn áp đẫm máu. Hai tháng sau, tháng 11 năm 1940, ở
Nam Kỳ một mưu toan khởi nghĩa của nhân dân nhiều tỉnh Nam Kỳ, lần này là
lợi dụng cuộc chiến tranh Pháp - Xiêm. Một cuộc chiến tranh bị quên lãng. Pháp
mất cho Xiêm một số vùng giáp biên giới Xiêm ở Cao Miên và Lào. Cuộc khởi
nghĩa lan rộng ở nông thôn Nam Kỳ lại thất bại, bị dìm trong bể máu. Ở Nghệ
An, cách Huế vài trăm cây số về phía bắc xảy ra một vụ binh biến tại một đồn