BẢO ĐẠI, HAY LÀ NHỮNG NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VƯƠNG QUỐC AN NAM - Trang 229

Cuộc bao vây đã được giải toả. Mấy mẹ con bà hoàng rời khỏi tầng hầm. Không
còn phải ở chung với két sắt nữa. Cũng không còn phải thấp thỏm với tiếng đạn
réo qua mái nhà... Ông Fafard, chủ nhà băng có nhã ý mời họ lên ở trong phòng
của gia đình ông. Họ được ngủ trên giường, có nệm đoàng hoàng. Nhưng bên
kia sông trong Đại Nội các lâu đài vẫn âm ỉ cháy. Khói phủ kín bầu trời. Lửa đã
tắt nhưng gia đình hoàng gia không thể trở lại hoàng thành. Không phải tất cả
đều đổ nát nhưng các cung điện sẽ không bao giờ được dựng lại nữa.
Lính Pháp đưa gia đình bà hoàng về thăm lại cung An Định, nơi họ đã ở hơn
một năm sau khi Nhà vua thoái vị. Tường lỗ chỗ mảnh đạn, mái sập, nhà xiêu,
vỏ đạn vương vãi khắp nơi. Đồ đạc, quần áo, vật dụng sạch trơn. Bao kỷ vật thời
huy hoàng không còn gì. Cái dinh cổ lỗ xấu xí đã từng là nơi cố thủ của bộ đội
Việt Minh mấy tháng qua. Nơi đây là nhà ở cuối cùng của hoàng gia tại cố đô
Huế.
Huế bây giờ là một thành phố thời chiến có đầy đủ những nét tiêu biểu: Cây cầu
sắt nổi tiếng bắc qua sông Hương nối liền hai khu vực của thành phố bị đánh
sập. Nhân dân qua lại phải dùng thuyền. Đường sá thô sơ bị bom đạn cày xới
nham nhở. Cột cờ trên kỳ đài bị đạn trái phá tiện đứt đôi, nửa dưới còn lại nẻ
toác, mảnh tướp tơi tả đung đưa trong gió. Hàng trăm toà nhà trong Đại nội bị
phá trụi tan hoang giống như một gã khổng lồ bị xẹp hơi. Giữa đống gạch vụn,
những mảnh ngói men ngũ sắc vẫn ánh lên màu sắc nhấp nháy dưới tia nắng.
Những hoa văn trang trí rồng, phượng xưa kia lộng lẫy là thế nay vương vãi
khắp nơi trên bãi tha ma của "những con rồng bị hạ bệ". Cửa Ngọ môn, mang
tính lễ nghi nổi tiếng chỉ được mở trong những dịp đón rước long trọng nay chỉ
cần lấy vai hích nhẹ cũng bung ra. Quang cảnh hoàng cung hoang vắng, không
người canh giữ, không lính bảo vệ. Tội nghiệp cho xứ Huế thơ mộng, đề tài của
biết bao bài thơ kim, cổ, được Thần, Phật độ trì nay chẳng còn gì để ngắm nhìn
ca ngợi nữa. Ruộng đồng hoang hoá, vườn tược xác xơ. Chiến tranh vẫn còn đó.
Quang cảnh xám xịt và hỗn độn. Những đám trẻ lang thang kiếm ăn. Quân Pháp
đã trở lại nhưng thanh bình chưa đến. Thiếu lương thực, an ninh không có gì
đảm bảo. Mặt trận lùi xa về vùng rừng núi phía tây nhưng cuộc chiến với du
kích không bao giờ ngừng. Các đội biệt động Việt Minh vẫn bất ngờ xuất hiện
trong thành phố.
Một Uỷ ban điều hành lâm thời ra sức khôi phục các hoạt động bình thường,