ôtô Citroen, Peugeot sẫm màu nườm mượp thay cho đoàn xe tay lộn xộn, chiếc
Mercedes to tướng kềnh càng chở Quốc trưởng đỗ trước dinh Thủ tướng. Buổi
chiêu đãi ngắn gọn. Quốc trưởng đã cho biết sáng sớm mai ông sẽ bay từ 5 giờ,
nên cần phải đi ngủ sớm.
Hôm sau ông và đoàn tuỳ tùng đi trên một máy bay riêng, chiếc Liberator. Cùng
đi với ông có hoàng đệ Vĩnh Cẩn, người em họ luôn tháp tùng ông trong các
chuyến đi xa và Nguyễn Duy Quang, phụ trách lễ tân, nguyên đại nội đại thần
khi còn ở Huế, từ 12 năm nay không rời ông nửa bước chân.
Máy bay lên tầng cao rồi bất ngờ quay lại, phải hạ cánh cấp tốc do trục trặc về
máy liên lạc vô tuyến. Lần nầy không có ban đón tiếp, không có đội danh dự,
không cờ trống. Sự cố bất trắc nầy không phải đợi lâu. Bảo Đại ra khỏi máy bay,
thả bộ trên đường băng. Ông không dám đi quá xa vì lực lượng an ninh đã ra về.
Mặc dù vậy ông hít không khí ẩm ướt của đất nước. Ngày vừa rạng, ông đi thêm
vài bước nữa rồi quay về chỗ trên máy bay, lần nầy ra đi để không bao giờ trở
về nữa.
Chú thích:
(1) Báo cáo của Lãnh sự Mỹ ở Sài Gòn, ngày 5 tháng 7 năm 1949 cho biết: Việt
Nam không có một chút quyền hạn gì nếu không được Pháp thoả thuận hoặc
được tham khảo ý kiến trước. Trích dẫn của Jacques de Folin trong sách
Indochine 1946-1954, Nhà xuất bản Perrin.
(2) CAOM, Hồ sơ Lưu trữ bộ Pháp quốc Hải ngoại, SPCE (Vụ Báo chí quân đội
viễn chinh) 376, năm 1950.
(3) Theo Yves Gras, tác giả cuốn Histoire de la guerre d Indochine, Nhà xuất
bản Denoel, 1992, Bộ trưởng các quốc gia liên kết (nay là Bộ Pháp quốc Hải
ngoại tương đương với Bộ Thuộc địa xưa kia) đã chỉ thị cho tướng De Lattre:
Phải đem lại cho các quốc gia liên kết những phương tiện và ý chí đảm nhận lấy
trách nhiệm chiến đấu chống Việt Minh, đòi hỏi chính phủ của họ cầm quyền và
dẫn dắt họ theo một chương trình hành động cho phép ngay tức khắc thành lập
ngay những đội quân quốc gia...
(4) Thời Bảo Đại trở lại cầm quyền đã năm lần thay đổi thủ tướng: Đó là
Nguyễn Phan Long, Trần Văn Hữu, Nguyễn Văn Tâm, Hoàng thân Bửu Lộc và
