BẢO ĐẠI, HAY LÀ NHỮNG NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VƯƠNG QUỐC AN NAM - Trang 326

1984, ông đã viết thư cho Giáo hoàng Pie XI để giải thích vai trò mà ông muốn
đóng ở châu Á. Và hôm nay một Giáo hoàng khác, Jean Paul II đã gửi điện chia
buồn.
Phủ Tổng thống Pháp đã cử một đại diện đến, cũng như ông thị trưởng Paris
cũng chỉ cử người thay mặt đến dự. Toàn bộ phe cánh Bảo Đại đều có mặt: các
cựu quân nhân, những người đứng đầu giáo phái, cựu bộ trưởng, đại diện cộng
đồng người Việt tại Hoa Kỳ. Cử toạ tỏ ra ngạc nhiên về tước vị Hoàng hậu mà
bà Monique tự phong, thỉnh thoảng còn cười mỉm. Một thông cáo của Chính
phủ Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam công bố tại Hà Nội, đã nhắc lại rằng:
vị Hoàng đế ham chơi đã vất bỏ cành ô-liu của chủ tịch Hồ Chí Minh đưa ra. Có
lẽ đó là cơ hội duy nhất trong lịch sử để có thể có một cử chỉ độ lượng như thế.
Tiếc rằng ông ta chỉ đáp lại một cách tích cực thái độ thiện chí ấy trong một thời
gian ngắn.
Tuy nhiên một chiếc xe của Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp đã đem đến một
vòng hoa trắng, trên tấm băng tang có ghi dòng chữ bằng tiếng Việt: "Mặt trận
Tổ quốc kính viếng".
Lễ tang đã diễn ra tốt đẹp theo đúng nghi thức công giáo với bài Tụng Chúa của
Đức mẹ theo yêu cầu của người quá cố mấy tiếng trước khi nhắm mắt. Một
phần cử toạ cảm thấy ngượng nghịu khi số người Việt Nam có mặt quá ít.
Không một chút gì gợi lại hình ảnh những đám đông thần dân Huế xưa kia với
sự ngưỡng mộ đối với con người đang nằm ở giữa lối đi trong nhà thờ hôm nay.
Cha xứ không một lời nào nói đến gia đình người quá cố. Người châu Âu có
mặt trong gian chính lại đông hơn người châu Á. Hình như có một cú điện thoại
cảnh báo rằng những thành viên còn sót lại của triều đình có thể sẽ không được
hoan nghênh khi đến dự lễ tang. Đa số, do đó đã lựa chọn như từ 40 năm nay
một thái độ kín đáo. Phu nhân người quá cố ngồi riêng một chỗ, xa những ghế
dành cho gia đình có tang, ngang hàng với vị đại diện Tổng thống Pháp. Lời
phát biểu của cha xứ chính là nhằm vào bà ta. Còn Bảo Long, người đã được tấn
phong kế vị ngai vàng từ năm 1936 đứng ở bên linh cữu. Nhưng khi tang lễ kết
thúc, trong lúc tiếng đàn ống lớn của nhà thờ vang lên, ông không đi theo cùng
đoàn tang như truyền thống đòi hỏi, mà chỉ có "Hoàng hậu Thái Phương" đi sau
linh cữu. Trong nhà thờ người Việt Nam ít ỏi lặng lẽ như nín thở chờ một cử chỉ,
một dấu hiệu tỏ ra đế chế An Nam không hoàn toàn mất đi, mặc dù các cuộc