BÃO TÁP CUNG ĐÌNH - Trang 130

chính đức Khổng Tử đã làm. Ngài sống trong Thời Chiến quốc: đời suy,
đạo mờ, nhân luân nát mục, tài năng của kẻ sĩ không được đem dùng, cái
tàn bạo ở ngôi, cái thiện đức bị chôn vùi, nên ngài soạn kinh Xuân Thu, là
cốt để cho các đấng bậc chăn dân soi vào đó mà hành hóa. Bệ hạ chắc đã
đọc kinh Xuân Thu ?
Thái tôn gật đầu :
- Ta có đọc đôi ba lần. Mỗi lần đọc, lại mỗi lần sáng tỏ thêm. Thế mới biết
văn chương của Khổng Tử thật là thâm viễn, thật là uẩn ảo. Đấy là cách lấy
sử làm văn. Người tục, tâm phàm, chẳng viết nổi một chữ có hồn, còn nói
gì đến văn chương. Vậy chớ hiện thời gom góp lại, ông còn được độ bao
nhiêu bài thơ?
- Dạ, tâu hoàng thượng, rải rác còn giữ lại được khoảng non một trăm bài,
thần đã lựa và đôn vào thành hai tập. Tập thượng, gồm những bài viết trong
độ tuổi thiếu niên, có tựa đề “Tú thanh”. Tập hạ, gồm các bài viết trong độ
tuổi trưởng thành, mang tựa đề “Lạc nhạn”. Trong dăm năm gần đây, hiện
tình xã hội có chiều ổn cố, tâm hồn đã có phần thư tĩnh, thần có viết thêm
được non trăm bài. Cũng định tuyển lại, rồi cho vào tập để đọc di dưỡng
lúc tuổi già. Dạ, tâu bệ hạ, nếu Người có lòng, để rồi thần dâng bệ hạ đọc,
và xin bệ hạ châu phê cho vài lời làm tựa sách.
Thái tôn cười khiêm tốn :
- Nếu bỏ cái ngôi quân trưởng ra, ta chưa đủ văn chất để thẩm định thơ ông.
- Dạ, bệ hạ quá khiêm nhường.
Cuộc nhàn đàm về thi phú làm đã làm cho vua tôi nhích lại gần nhau. Về
phía nhà vua, qua trò chuyện cũng mở thêm được cái nhãn giới vốn hạn hẹp
của mình. Vì nhà vua vừa ít học, ít đi, ít thấy. Cho nên đức vua lấy làm mãn
nguyện về những cuộc viễn du, thù tiếp như thế này lắm.
Phần mình, quan thừa chỉ cũng có phần cảm thông với nỗi niềm cô đơn của
ông vua nhỏ. Nhưng quan ông còn quí trọng nơi đức vua, có được cái bổn
tâm chí thiện. Chính vì thế mà ông mừng. Ấy là nói về sự mừng cho trăm
họ, đỡ phải sống trong cảnh lầm than, ngột ngạt của một triều đại chuyên
chế.
Nhìn những trà ngô trổ hoa trắng trời, những trà lúa mơn mởn xanh chạy tít