BÃO TÁP CUNG ĐÌNH - Trang 224

- Tâu bệ hạ, nếu kể từ khi bản triều ta nắm quyền đại thống, việc làm đáng
kể trước tiên là san định được bộ hình luật. Điều đáng nói là việc san định
bộ hình luật này, tiến hành ngay trong lúc vừa thống nhất được thiên hạ.
Mọi sự còn ngổn ngang. Nạn đói đe doạ. Trộm cướp đầy đường. Lòng
người chưa ổn. Chính nhờ có bộ luật vừa nghiêm chính, vừa khoan thứ, nên
ta ổn cố xã hội được mau chóng. Tiếp đó ta lại tha bớt tô thuế, tạp dịch. Vét
kênh, đào mương, đắp đê, phòng lụt. Liền năm được mùa, người dân phải
đóng góp ít. Đời sống dân chúng từ phường phố đến thôn ấp, đã thoát được
cảnh lầm than đói khổ. Theo đó, ta ban hành bộ Quốc triều thường lễ. Nhờ
có bộ sách này mà ta thống nhất được nghi lễ, phong tục. Có lệ tục mới
được hình thành, lại có các tục lệ phiền toái, cổ hủ phải bãi bỏ. Người dân
lúc đầu chưa quen. Sau thấy thuận tiện, mọi người nô nước làm theo.
Thành thử thuần phong mỹ tục đã in được vết Trần trong nền văn hoá Đại
Việt. Còn các việc về sau này chắc bệ hạ đã tường.
- Thưa chú, các việc gần đây như soát tù, đại xá và miễn một nửa số tô
ruộng cho thiên hạ, là vì mùa hè đại hạn, màu đông lại mưa lũ. Sợ có điều
gì thất đức, Trời giáng hoạ, cháu cảm thấy run sợ, nên phải sửa mình. Còn
như việc tu bổ Quốc tử giám là việc làm để vừa lòng các bậc lão thần, và
các tầng lớp nho sĩ trong nước. Vả lại, một nước văn hiến, phải lấy việc
chăm lo đạo học làm đầu. Các việc ấy, tự tay cháu làm, nên hiểu được giá
trị của nó. Nhưng đến việc chia nước làm mười hai lộ như ý chú, thay vì
hăm bốn lộ như triều Lý đã chia. Điều đó quả thật cháu không hiểu. Nhưng
cháu nghĩ, việc gì chú đã làm đều là có chủ ý và có lợi cho dân, cho nước.
Thoáng một chút băn khoăn, Trần Thủ Độ thầm khen: “Biết nghi hoặc
trước mỗi việc làm, là điều cần thiết đối với những ai có trách nhiệm, có
lương tâm. Vậy là cháu ta đã đủ sức lèo lái được con thuyền quốc gia. Phải.
Đã đến lúc cần phải trao lại toàn bộ quyền bính cho nhà vua”. Thái sư cười,
nói :
- Việc bệ hạ băn khoăn thế là phải. Chú chỉ muốn nói một điều. Việc chia
nhỏ ra cho vừa tầm tay với, như nhà Lý làm trước đây là đúng. Nó đúng với
nhà Lý hồi quốc sơ. Bởi chưng, nhà Đinh - Lê tiếng rằng đã hình thành một
quốc gia, song vẫn còn non yếu lắm. Việc phòng thủ phải dựa vào núi rừng,