“Chao, con trai tội nghiệp của cha, bạn con thật ngu xuẩn,” cha tôi bảo
tôi khi Bloch ra về rồi. “Sao cơ! nó thậm chí không thể cho cha biết thời tiết
ra sao! Nhưng chẳng có gì lý thú hơn chuyện ấy! Một thằng ngốc.”
Thế rồi Bloch lại khiến bà tôi không ưa vì, sau bữa trưa khi bà bảo là bà
hơi ốm, anh đã nén một tiếng nức nở và lau nước mắt. Bà bảo tôi:
“Cháu bảo làm sao cái đó có thể thành thực được, vì cậu ta đâu có quen
biết gì bà; hoặc là cậu ta điên.”
Và cuối cùng anh đã làm tất cả mọi người bất bình vì đến ăn trưa muộn
một tiếng rưỡi đồng hồ, người lấm đầy bùn đất, thay vì xin lỗi, anh lại nói:
“Cháu không bao giờ để mình bị ảnh hưởng bởi những biến động của
khí quyển cũng như những phân chia ước lệ về thời gian. Cháu sẵn lòng
khôi phục việc sử dụng tẩu hút thuốc phiện và dao găm Mã Lai, nhưng cháu
không đếm xỉa đến việc sử dụng những công cụ vô cùng độc hại hơn, lại còn
trưởng giả một cách vô vị, là đồng hồ và cái ô.”
Bất kể mọi sự, lẽ ra anh sẽ trở lại Combray. Tuy nhiên anh chẳng phải
người bạn mà cha mẹ tôi mong ước cho tôi; cuối cùng các vị đã nghĩ rằng
những giọt nước mắt anh nhỏ xuống vì bà tôi khó ở không phải là giả tạo;
nhưng do bản năng hoặc kinh nghiệm, họ biết rằng những bồng bột của tính
đa cảm nơi ta ít ảnh hưởng đến hệ thống hành vi của ta và phương hướng
cuộc đời ta, còn niềm tôn trọng các nghĩa vụ đạo lý, lòng trung thành với
bạn bè, sự thực hiện một công trình, việc tuân thủ một quy chế, có một nền
tảng vững chắc trong những thói quen mù quáng, hơn là trong những cảm
kích nhất thời, nồng nhiệt và vô bổ. Các vị thích giá như tôi có những người
bạn khác thì hơn là Bloch, những người sẽ không tặng tôi nhiều hơn nhưng
gì thích hợp để cho bè bạn, theo quy tắc của đạo lý trưởng giả; những người
không bất ngờ gửi cho tôi một giỏ trái cây vì ngày hôm ấy họ nghĩ đến tôi
với niềm thương mến, song bởi họ không thể vì một động thái của trí tưởng
tượng hoặc sự đa cảm mà làm nghiêng cán cân chính xác của bổn phận và
yêu sách trong tình bạn để có lợi cho tôi, nên họ cũng sẽ không làm sai lạc
cán cân mà gây thiệt hại cho tôi. Thậm chí những sai trái của chúng ta cũng
