cơ sở. Cho dù sau này các bên tham chiến có ý định thỏa hiệp, song sự khác
biệt về tôn giáo sẽ không cho phép chấm dứt hoàn toàn các cuộc xung đột.
ưu tiên tín ngưỡng đang chia rẽ mọi người: giữa người Armeni với
Azerbaidzan, Gruzia – Abkhaza, Nga – Chesnia.
Chiến trường cuối cùng, tuy nằm ngoài ranh giới của Liên Xô cũ, nhưng
vẫn nằm trong lòng của hệ thống xã hội chủ nghĩa cũ – trên lãnh thổ Nam
Tư. Đó là nhà nước liên bang thứ hai trên thế giới có nhiều vùng tự trị và
có đông tín đồ Thiên chúa giáo, Hồi giáo. một trên những nguyên nhân chủ
yếu dẫn tới chia cắt Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết, cũng
như Cộng hòa liên bang xã hội chủ nghĩa Nam Tư – đó chính là hai đức tin
(confess) không thể dung hòa trong cùng một hệ thống. Sự đối kháng
không thể dập tắt tại Bankan cũng xuất phát từ dấu hiệu tương tự. Cũng cần
nhận thấy rằng, các cuộc xung đột “không tự thân”, mà thường có vai trò
của phe thứ ba – kẻ biết cách kích động sự miệt thị trên cơ sở tín ngưỡng.
Như vậy, chúng ta đã thấy rằng các mặt trận giữa những bên tham chiến
đã được hình thành ở khắp nơi, hoặc do những yếu tố mâu thuẫn địa lý sẵn
có giữa người Thiên chúa giáo và người Hồi giáo, hoặc do những nguyên
nhân khác như sự khác biệt ngay trong cùng đức tin (những cuộc nội chiến
ở Afghanistan và ở Tadzikistan giữa những người Hồi giáo), kể cả cuộc
xung đột kéo dài đã nhiều năm ở Cận Đông giữa những người Arap và
người Hindu.
Chúng ta cũng thấy rằng tất cả những sự kiện có ý nghĩa to lớn nhất
trong những năm gần đây đã diễn ra hệt như những gì đã xảy ra vào đầu thế
kỷ XX, chỉ có điều theo một trình tự và những dấu hiệu ngược lại.
Những vấn đề đặt ra: đó là trò chơi vô tình của những thế lực thần bí mà
chúng ta chưa biết tới hay chỉ là trường hợp hãn hữu của lịch sử? Vì sao lại
xảy ra như vậy? “Tự thân” là tình cờ? Hay là những kẻ gây nên “thảm họa”
cho chúng ta cũng đã tính tới những yếu tố mà chúng ta vừa phân tích như
một sự cần thiết để phá tan một hệ thống theo kịch bản dựng sẵn?!!
Những phương pháp khác thường được sử dụng là:
