sự thiếu vắng thất nghiệp, trong những thành tựu hào hùng, trong cuộc tấn
công vào vũ trụ, trong tính cách lao động Nga, trong những gì đã làm được
chẳng có một điều gì thể hiện: “… Cần biết một cách chính xác tổ chức xã
hội cộng sản của xã hội Xô Viết là thế nào. Biết một cách có cơ sở khoa
học, một cách khách quan.
Tổ chức hệ thống quyền lực và điều hành (chứ không phải là kinh tế) và
cả vị trí của nó trong tổ chức xã hội nói chung đã tạo ra nền tảng xã hội Xô
Viết”.
Trong vấn đề này, những năng lực trí tuệ của những người điều hành,
theo năm tháng, đã có khuyết tật thực sự. Nếu như I. X. Xtalin thường
xuyên phải điều hành hệ thống trong một môi trường đầy biến động phức
tạp với nhiều tác động tiêu cực bên trong và từ bên ngoài, thì những người
kế tục ông, khi rơi vào những điều kiện tương tự, lại làm ra vẻ như môi
trường bên ngoài không có gì là thù địch, còn trong thực tế trên trường
quốc tế đã rút bỏ dần hết vị trí này đến vị trí khác cho đến khi phải rút nốt
vị trí cuối cùng. Những người điều hành trong những năm 1950 đến nửa
đầu những năm 1980 đã để mất đi những kinh nghiệm xử thế trong một
môi trường năng đông đang biến chuyển. Thật ra, những kẻ cạnh tranh
trong cuộc đấu tranh giành chiếc ghế lãnh đạo cũng tỏ ra có vài lo lắng về
những kẻ kế cận và những điều khác. Nhưng tất cả những điều đó cũng
không thể sánh với những tác động khắc nghiệt nhất được bộc lộ ra trong
quá trình cải tổ.
Chúng ta còn nhớ rằng bộ máy của đảng đã có một đặc tính cơ bản (được
hình thành từ thời Xtalin) trong Trung ương cũng như ở địa phương, nó là
nền tảng của những chủ thể điều hành, tuy nhiên trong mối quan hệ với các
cơ quan cấp cao nó lại trở thành khách thể: “ĐCS Liên Xô đã từ lâu không
phải là đảng như khái niệm người châu Âu vần thường dùng. Họ có những
đảng có thể giải tán, thành lập rồi lại giải tán. Điều đó ít ảnh hưởng tới quốc
gia. Còn ở chúng ta, trong đất nước bao la và rất phong phú về vấn đề dân
tộc, lịch sử đã được hình thành theo cách khác: ĐCS Liên Xô đã trở thành
cơ cấu chính trị cơ bản nhất cho toàn bộ toà nhà quốc gia to lớn. Điều này
