được nói ra bởi một người biết rất rõ rằng những vùng lãnh thổ xung quanh
vùng Hồ Baikal chỉ có tộc người Buriat đang sinh sống. Đó là sự dốt nát và
miệt thị đối với chính sách dân tộc nội bộ hay là sự khiêu khích? Sự phấn
khích từ lời phát biểu của một bí thư thứ nhất khu ủy có ý nghĩa gì? Điều
đó có nghĩa rằng trong đảng có cả những kẻ như vậy.
Vào thời kỳ cải tổ, trong các ấn phẩm, các vấn đề đó suýt nữa trở thành
đề tài “số một”: “Không thể không nhất trí rằng sự chín muồi của các sự
kiện đẫm máu ở Armeni và Azerbaidzan đã có khởi nguồn từ năm 1987 –
ngay từ năm thứ hai của cải tổ. Vào đầu năm 1987, “Báo Văn học” đã đăng
bài của “Hồi giáo” của Igor Beliaev, về thực chất, đã dẫn tới việc tôn giáo
đó dứt khoát thù địch và nguy hiểm đối với quốc gia của chúng ta, còn
những người hồi giáo là dân dã man và tráo trở. Thời đó trong báo chí đã
có cả một chiến dịch làm rối loạn nhận thức của nhân dân nhằm phá hoại
những quan niệm đã từng hình thành trong mọi người”
Trong những năm dưới chính quyền Xô Viết, tại một số địa phương đã
có những sai lệnh trong việc xác định địa giới hành chính giữa các vùng
dân tộc. “Việc không trùng hợp các địa giới hành chính với ranh giới sắc
tộc đã trở thành nhân tố đáng kể nhất. Cho tới hiện nay, còn 7 triệu km2 có
đến 30 triệu người đang sinh sống đang trở thành điều gây tranh cãi trước
hết về dấu hiệu này”.
Đúng dịp trưng cầu dân ý vào tháng 3 năm 1991 về sự tồn tại của Liên
Xô, trên tờ “Tin tức Matxcơva” đã cho đăng các số liệu về những sai lệch
ranh giới đó trong những năm dưới chính quyền Xô Viết[18]. Trong đó dẫn
ra rằng trong vũ đài địa chính trị Liên Xô có tới 76 đầu mối và điểm có
tiềm năng xung đột cao. Và nhiều nguy cơ xung đột trong đó chưa hề được
bộc lộ vào những năm 1985-1991 và mười năm sau này. Phần lớn số đó
còn ở dạng tiềm ẩn cho những cuộc ly khai mới của thế hệ tương lai lãnh
đạo đất nước.
Trong những năm cải tổ, những vấn đề này, ban đầu dường như chưa
phải có tầm quan trọng hàng đầu, đã trở thành vấn đề quyết định trong việc
làm Liên Xô sụp đổ. Đây chính là giải pháp phi truyền thống – “Xung đột
