Âm mưu đó được các nhà Xô Viết học thế hệ thứ hai ở Mỹ làm sáng tỏ
trong các công trình khoa học công khai của mình, như của R.
Ludwikowxki và S. Brucan. “Từ cuộc khủng hoảng ở Ba Lan những năm
1980, R. Ludwikowxki đã cố gắng mô hình hóa những đặc điểm có thể về
biểu hiện khủng hoảng tương tự tại các nước khác. Với cách đặt vấn đề,
khủng hoảng sẽ chỉ giới hạn tại Ba Lan hay sẽ lan sang các nước xã hội chủ
nghĩa khác, tác giả công trình nghiên cứu đã đi đến nhận xét rằng cuộc
khủng hoảng đó sẽ không bỏ qua các nước, kể cả Liên Xô” (Ludwikowxki
R. The Crisis of Communism. It’s meaning, origins and phases. Cambrige,
1986).
Còn S. Brucan, khi đề cập tới vấn đề toàn cầu về sức sống của chủ nghĩa
xã hội thế giới dưới tác động của những thay đổi đang diễn ra trong thế
giới, đã đưa ra một dự báo bi quan về đặc điểm quốc gia đang thống trị
trong hệ thống xã hội chủ nghĩa. (Brucan S. Wold Socialism at the
Crossroads. An Insider’s view. New York, 1987). Tác giả này, như chúng ta
thấy, rõ ràng đưa ra những kết luận vô căn cứ về yếu tố có tính chất quyết
định tác động tới khủng hoảng là Liên Xô và các nước Đông Âu đều có
chung đặc điểm quốc gia. Ở Mỹ cũng sẽ phải có những xí nghiệp mang đặc
điểm quốc gia như chúng vẫn có ở Trung Quốc, tuy nhiên ở đó không có
khủng hoảng vì không có những biến động. Điều đó có thể giải thích rằng:
khi những năm tháng đầu tiên mới diễn ra cải tổ, ai sẽ là người có thể gọi
sự vật bằng đúng tên của nó.
Khi nói về nhóm nước “Bulgari – Hunggari – Cộng hòa dân chủ Đức –
Tiệp Khắc – Liên Xô” cần phải bổ sung rằng cho dù ở từng nước này các
sự kiện đã diễn ra theo kịch bản riêng, song đều mang dấu ấn của “sự tương
trợ”. Ví dụ như Hunggari, một nước bị xâm lược sớm nhất và có ban lãnh
đạo nhu nhược nhất lại đi “giúp đỡ” Tiệp Khắc, rồi nước này, đến lượt
mình, sau khi mở cửa biên giới cho những người Đông Đức sang Tây Đức,
đã “giúp đỡ” Cộng hòa dân chủ Đức tổ chức tỵ nạn. Ba Lan và Liên Xô đã
“giúp đỡ” nhau khi cả hai bên cùng buộc tội Xtalin có âm mưu bí mật với
Hítle, đã xử tử những sĩ quan Ba Lan ở Katyni. Và Ba Lan – một nước
