Ngày 18 tháng Bảy 1942, bộ phận này đột phá vào vùng đã định, tới được
vị trí của phương diện quân Tây. Bộ phận kia cũng thoát được khỏi vòng vây
và nhập vào với phương diện quân Ca-li-nin ở phía Tây – Bắc I-ác-txê-vô.
Song không phải tất cả.
Trung tướng M. G. Ê-phrê-môp, người chỉ huy gan dạ và dũng cảm, tư
lệnh tập đoàn quân 33, đã phải cố gắng quá sức sau khi vượt được một đoạn
đường dài với những trận chiến đấu gay go và các chiến sĩ do đồng chí chỉ
huy cũng đã vô cùng mệt mỏi. Đồng chí bèn xin phép vượt vòng vây ở con
đường ngắn nhất nhưng cũng nguy hiểm nhất.
Đại tướng Gh. C. Giu-côp, Tổng tư lệnh khu vực mặt trận Tây không tán
thành vì như vậy quá ư mạo hiểm. Nhưng Đại bản doanh thấy không còn sự
lựa chọn nào khác nên đành đồng ý. Ngày 19 tháng Tư 1942, trong trận
đánh gần làng Gia-rư thuộc tỉnh Xmô-len-xcơ, M. G. Ê-phrê-môp bị địch
bao vây và bị thương nặng. Thà chết còn hơn bị bắt làm tù binh, đồng chí đã
tự sát. Các bạn chiến đấu của Ê-phrê-mốp cũng hy sinh.
Đến cuối tháng Sáu, các đơn vị đã bị tiêu hao của phương diện quân Tây
– Nam chiến đầu gian khổ ở gần Khác-côp: chọc thủng vòng vây, rút lui và
phòng thủ trên các con đường vào sông Ô-xcôn. Còn các lực lượng quân
địch thì vẫn tiếp tục được tăng cường. Bộ chỉ huy Hít-le tập trung ở miền
Nam nước ta bốn tập đoàn quân dã chiến (2, 6, 11 và 17) và hai tập đoàn
quân xe tăng (1 và 4). Ngoài ra, chúng còn đưa tới đây tập đoàn quân Hung-
ga-ri 2, I-ta-li-a 8 và Ru-ma-ni 3.
Bộ máy chỉ huy quân Đức cũng được cải tổ lại đáng kể. Chúng thành lập
2 cụm tập đoàn quân: cụm “A” nhằm theo hướng hạ lưu sông Đôn và từ đó
vào Cáp-ca-dơ. cụm “B” nhằm vào vùng trung lưu sông Đôn và vào vùng
Xta-lin-grát.
Tinh hình luôn luôn cực kỳ căng thẳng. Địch khống chế trên không và tập
trung tập kích bằng không quân vào các đơn vị bộ đội ta đang rút lui, không
cho ta có điều kiện chuẩn bị và giữ thế phòng thủ một cách có tổ chức. Xe
tăng và bộ binh địch, được pháo binh và không quân yểm trợ mạnh, tiến
hành tấn công liên tục.
