một giai đoạn phát triển đã bị vượt qua từ lâu rồi, một giai đoạn mà hậu quả của chính nó đã
bị thủ tiêu? Nếu như anh muốn báo tin cho chúng tôi về cái gì đó ở Anh thì tốt hơn hết là hãy
nói về giai đoạn mới nhất mà nguyên tắc xã hội chủ nghĩa đã đạt được, hãy nói cho chúng tôi
biết phải chăng chủ nghĩa xã hội phiến diện ở Anh chưa nhận thức được rằng nó còn đứng
thấp xa cái độ cao của nguyên tắc của chúng tôi và nó chỉ có thể là một giai đoạn và chỉ là
một giai đoạn đã bị vượt qua trong sự phát triển!"
Hỡi nước Đức thân yêu, hãy bình tĩnh! Dù là dân tộc nào hay nước Cộng hoà Pháp đều có
quan hệ rất mật thiết với chúng ta.
Sự kết nghĩa anh em giữa các dân tộc mà hiện nay các đảng thật sự vô sản đang đề xướng
ở khắp nơi để chống lại chủ nghĩa vị kỷ dân tộc lộ liễu cũ rích cũng như chủ nghĩa thế giới tự
tư
tự lợi giả nhân giả nghĩa của mậu dịch tự do, sự kết nghĩa anh em đó còn quý giá hơn nhiều
so với tất cả mọi lý luận Đức về "Chủ nghĩa xã hội chân chính".
Sự kết nghĩa anh em giữa các dân tộc dưới ngọn cờ của nền dân chủ hiện đại sản sinh ra từ
cách mạng Pháp, phát triển thành chủ nghĩa cộng sản Pháp và chủ nghĩa Hiến chương Anh,
chứng tỏ rằng quần chúng và đại biểu của họ hiểu rõ nhu cầu của thời đại hơn là các nhà lý
luận Đức.
"Nhưng đâu phải bàn về chuyện ấy! Ai bàn về sự kết nghĩa anh em ấy, v.v., ai bàn về nền
dân chủ ấy, v.v.? Chúng tôi đang bàn về sự kết nghĩa anh em giữa các dân tộc, xét theo bản
thân nó, về sự kết nghĩa anh em giữa các dân tộc nói chung, về nền dân chủ nói chung, chỉ
đơn thuần về nền dân chủ, về nền dân chủ với tính cách là nền dân chủ. Chẳng lẽ các anh đã
hoàn toàn quên mất Hê-ghen của mình rồi sao?"
"Chúng tôi không phải là người La Mã, chúng tôi đều hút thuốc lá
166
. Chúng tôi bàn
không phải về phong trào phản dân tộc hiện có trên thế giới trong giai đoạn này, mà chúng
tôi bàn về sự thủ tiêu tính dân tộc đang diễn ra trong đầu óc chúng tôi nhờ tư duy thuần tuý,
nhờ những ảo tưởng không thực tế. Chúng tôi bàn không phải về nền dân chủ hiện thực mà
cả châu Âu đang hướng vào và là một nền dân chủ hoàn toàn đặc biệt khác với mọi nền dân
chủ trước kia; chúng tôi bàn về một nền dân chủ hoàn toàn khác sinh ra từ sự bình quân giữa
các nền dân chủ Hy Lạp, La Mã, Mỹ và Pháp, tóm lại là về khái niệm dân chủ. Chúng tôi bàn
không phải về những cái thuộc thế kỷ XIX, xấu xa và tạm thời; chúng tôi bàn về những phạm
trù vĩnh cửu và tồn tại "sớm hơn sự hình thành núi non". Tóm lại, chúng tôi bàn không phải
về cái mà mọi người đang bàn mà là về cái hoàn toàn khác hẳn.
Nói gọn lại, hiện nay khi mà những người Anh, người Pháp và người Đức tham gia phong
trào thực tế chứ không phải lý thuyết
suông, bàn về dân chủ, và sự kết nghĩa anh em giữa các dân tộc thì tuyệt đối không nên chỉ
hiểu những từ ấy theo ý nghĩa chính trị thuần tuý. Những khái niệm quái gở như thế chỉ còn
thấy ở các nhà lý luận Đức và một số ít người nước ngoài mà chúng ta chưa tính đến. Trên
