Củng cố tích cực và tiêu cực
Chim bồ câu mổ trong cái chuồng của Skinner hay đứa trẻ phát triển
nhân cách có thể có được và thay đổi cách ứng xử qua một trong hai loại
củng cố được gọi là các tác nhân củng cố tích cực và các tác nhân củng cố
tiêu cực. Hai loại này có thể phân biệt được bằng các tác động cụ thể mà
chúng đã phản ứng lại. Một phản ứng có hiệu lực có thể có khả năng gia
tăng khi một tác nhân củng cố tích cực hiện diện theo sau phản ứng hay khi
một tác nhân củng cố tiêu cực không tồn tại hoặc giảm bớt theo sau phản
ứng. Thức ăn và nước cho chim bồ câu, nụ cười của bà mẹ đối với đứa con
là ví dụ về các tác nhân củng cố tích cực. Nếu thức ăn, nước hay nụ cười
được áp dụng sau khi chim bồ câu mổ phím hay đứa trẻ lần đầu tiên phát
âm rõ ràng, tác động này có khả năng làm gia tăng phản ứng. Một ví dụ về
tác nhân củng cố tiêu cực là điện giật thường được dùng trong các thí
nghiệm điều kiện có tính đối kháng. Cái chuồng Skinner có thể được thiết
kế theo một cách nào đó để chim bồ câu hay chuột nhận được dòng điện,
cho tới khi phím được chim bồ câu mổ và then chắn được con chuột ấn
xuống, ngay lúc đó dòng điện chấm dứt. Tác động về điện có tác dụng như
một tác nhân củng cố và phản ứng mổ phím hay ấn vào then chắn sẽ được
huấn luyện khi sự thử nghiệm được lặp đi lặp lại. Tuy nhiên, chính việc loại
bỏ dòng điện phản ứng được củng cố.
Sự trừng phạt không giống như củng cố tiêu cực. Trong khi loại bỏ tác
nhân củng cố tiêu cực làm tăng cường các phản ứng đào thoát hay tránh né,
trừng phạt là kết quả của một hành vi khó chịu được thiết lập để thay đổi
hay ngăn chặn hành vi. Một cách để làm sáng tỏ hơn sự khác biệt này là
trong củng cố tiêu cực, các kích thích đối kháng xuất hiện trước phản ứng,
trong khi ở sự trừng phạt, kích thích đối kháng lại đến sau phản ứng. Do
đó, trong củng cố tiêu cực, các hành vi đến trước thường gia tăng tần số;
trong trừng phạt, hành vi theo sau thường giảm tần số. Có một ví dụ về sự
trừng phạt, chúng ta quan sát con chuột được để trong một khoang thực
nghiệm mà không có kinh nghiệm huấn luyện cụ thể trước, có khuynh
hướng di chuyển quanh quẩn, thám hiểm cái khoang hơn là ở yên một chỗ.
