Các giai đoạn xử lý thông tin
Bất cứ vấn đề gì, các nhà lý thuyết xử lý thông tin đều tin rằng có các
bước hay các giai đoạn giống nhau trong giải pháp. Theo một phương thức
nghiên cứu, có bốn giai đoạn chính: chuẩn bị, sản sinh, đánh giá, và thời kỳ
ấp ủ (Bourne, Dominowski, và loftus 1979). Trong giai đoạn chuẩn bị, thu
thập thông tin về vấn đề và đưa ra lời giải thích về việc vấn đề bao hàm cái
gì. Ví dụ, sự chuẩn bị cho một nước cờ trong ván cờ có thể bao hàm việc
kiểm tra cẩn thận bàn cờ để quyết định vị trí của các quân cờ và đề ra một
mục tiêu cho những nước cờ sắp tới. Trong giai đoạn sản sinh, đưa ra giải
pháp hợp lý cho vấn đề được tạo ra. Có hai phương pháp giải quyết vấn đề
quan trọng trong giai đoạn này. Theo phương pháp thuật toán, xem xét có
hệ thống tất cả các giải pháp hợp lý cho vấn đề. Do đó, người chơi cờ có
thể xem xét trong óc mọi nước cờ hợp lý mà người đó có thể đi – một quá
trình tốn nhiều thời gian. Phương pháp thứ hai là sử dụng phương pháp
hướng dẫn tự tìm tòi hay là quy tắc ngón tay cái. Người chơi cờ có thể phát
triển một số chiến lược hạn chế để xử lý các tình huống riêng biệt được dựa
theo kinh nghiệm như “luôn luôn bảo vệ con Hậu”. Giai đoạn thứ ba trong
việc giải quyết vấn đề là sự đánh giá, trong đó các giải pháp được tạo ra
trong giai đoạn sản sinh được đánh giá. Bạn có thể thu hẹp sự chọn lựa của
mình lại còn ba nước cờ hợp lý trong ván cờ và bây giờ phải đưa ra một
quyết định. Giai đoạn cuối cùng là thời kỳ ấp ủ, trong đó người ta không
tích cực tác động đến vấn đề. Đúng là điều gì xảy ra trong thời kỳ ấp ủ thì
không rõ ràng. Có thể sự gián đoạn bắt đầu từ việc giải quyết vấn đề đem
lại sự giảm bớt mệt mỏi về tinh thần, hay có thể các quá trình vô thức tiếp
tục tác động đến vấn đề. Bất kể sự giải thích là gì, thời kỳ như thế thường
giúp đạt được một giải pháp mới lạ. Sự ấp ủ thường được xem là một phần
tùy ý của quá trình giải quyết vấn đề, nhưng sự ấp ủ có thể có ích đặc biệt
trong việc quyết các vấn đề phức tạp.
Dĩ nhiên, việc giải quyết vấn đề không đơn giản hay dễ dàng như lời giải
thích vắn tắt này gợi ý. Mô hình này có ít sự phân cách rõ ràng giữa các
giai đoạn, và con người thường phải phục hồi lại các giai đoạn nhiều lần
