Các nguyên mẫu tiến hóa cao
Jung cho rằng tất cả các nguyên mẫu không phải đều có tầm quan trọng
như nhau trong việc xác định hành vi. Ông đã dành hết thời gian và không
gian đáng kể cho các cuộc thảo luận về ba loại nguyên mẫu: một nguyên
mẫu nữ tính trong một nhân cách nam, một nguyên mẫu nam tính trong một
nhân cách nữ, và một cái bóng – đây là cái ông cảm thấy được tiến hóa cao
và là các nhân tố quan trọng quyết định hành vi.
Anima và Animus. Đối với Jung, sự lưỡng tính của con người (về mặt
sinh học được công nhận khắp nơi) cần phải mở rộng tới mức độ tâm lý
nữa. Vì thế, ông đã mặc nhiên công nhận anima là nguyên mẫu nữ trong
nhân cách nam, và animus là nguyên mẫu nam trong nhân cách nữ. Mỗi
nguyên mẫu dựa vào các kinh nghiệm tổ tiên được lặp lại với các thành
viên của giới tính đối lập.
Anima và animus đáp ứng hai chức năng chính. Thứ nhất, trong các
thành viên của mỗi giới tính, chúng chịu trách nhiệm biểu lộ các đặc điểm
nào đó, thường được liên kết với giới tính độc lập. Thí dụ, nhiều lúc anima
có thể ảnh hưởng đến con người để biểu lộ tình cảm hay trực giác tế nhị.
Animus có thể là hành vi quyết đoán hay thậm chí độc đoán trong người
đàn bà, hay thu hút người phụ nữ đó đến với một nghề nghiệp đặc trung của
nam giới. Thứ hai, chúng cho phép mỗi giới tính tìm hiểu và phản ứng phù
hợp với giới tính đối lập. Do đó, mỗi nguyên mẫu sinh ra một hình ảnh
tương ứng với các đặc điểm di truyền của giới tính đối lập. Lúc đó, hình
ảnh anima trong vô thức của con người có thể được phóng chiếu lên trên
một người nữ đã định sẵn, so sánh các đặc điểm thực sự của người nữ đó
với những người phụ nữ thuộc nguyên mẫu, và ngược lại, sự phóng chiếu
animus của một người nam đã được định sẵn xuất phát từ vô thức của
người nữ.
Cái bóng. Một nguyên mẫu thứ ba, cái bóng, quan trọng không chỉ vì lợi
ích của riêng nó mà vì nó đem lại sự hiểu biết tốt hơn về tương quan giữa
vô thức cá nhân và tập thể với bản ngã. Cái bóng rút các yếu tố ra khỏi vô
thức cá nhân và tập thể, chứa đựng tất cả các phần nguyên thủy, không bị
