của một hạt cây thông qua việc xem xét
một số trường hợp, thì sẽ hầu như chẳng
thu được kết quả gì nếu như những điều
kiện trong tất cả các tình huống này đều
xấp xỉ nhau. Nhưng nếu đem vùi một hạt
mầm trong cát tinh, một hạt khác vùi
trong đất mùn, hạt khác lại đem đặt trên
giấy thấm, và nếu như trong mỗi trường
hợp lại chia hai điều kiện, một trường
hợp có tưới nước còn trường hợp kia
không tưới thì những nhân tố không
tương đồng có xu hướng giải tỏa cho các
nhân tố có ý nghĩa trọng yếu (hay “chủ
yếu”) trong việc rút ra kết luận. Trừ phi,
ngắn gọn lại, người quan sát lưu tâm
làm sao để những khác biệt trong các
trường hợp được quan sát đạt mức tối đa
trong điều kiện cho phép, và trừ phi anh
ta chú tâm như nhau trước cả những cái
bất tương đồng lẫn cái tương đồng, anh
ta không cách nào xác định nổi sức
thuyết phục của những dữ kiện mà anh
ta phải xử lý.
Tầm quan trọng của những ngoại lệ và các trường hợp tương phản
Một cách khác để làm nổi bật tầm
quan trọng của cái bất tương đồng là
việc nhà khoa học chú trọng đến những
trường hợp tiêu cực – những trường hợp
nhẽ ra phải rơi vào quỹ đạo nhưng trong
thực tế thì không. Những trường hợp bất
quy tắc, những trường hợp ngoại lệ,
