những sự vật vốn nhất quán trong hầu
hết các khía cạnh nhưng lại bất đồng tại
một điểm tối quan trọng nào đấy, là
những biến cố vô cùng hệ trọng đến
mức nhiều phương cách khoa học được
tạo lập chỉ thuần túy để dò tìm, ghi lại,
và in vào trí nhớ những trường hợp
tương phản. Darwin đã nhận xét rằng rất
dễ xảy ra việc tránh né các trường hợp
đối ngược với cái tổng quát đang được
ưu ái, nên ông đã rèn tập một thói quen
không chỉ lùng kiếm các trường hợp đối
ngược, mà còn ghi chép lại bất cứ ngoại
lệ nào mà ông lưu tâm hoặc nghĩ tới –
nếu không hầu như chắc chắn là những
trường hợp này sẽ bị bỏ quên.
§3. Biến thể Thử nghiệm cho các
Điều kiện
Thí nghiệm như là phương pháp điển hình cho việc đưa ra các nhân tố tương phản
Chúng ta vừa thâm nhập vào trong
nhân tố của phương pháp quy nạp này,
phương pháp mà quan trọng hơn cả ở
bất kỳ nơi nào nó khả dụng, về lý thuyết,
một trường hợp mẫu thuộc loại thích
đáng có tác dụng làm căn cứ suy luận
không kém cả nghìn trường hợp; nhưng
những trường hợp thuộc về “loại thích
đáng” hiếm khi nào tình cờ hé lộ ra. Mà
ta phải tìm kiếm chúng và có lẽ phải tạo
ra chúng. Nếu chúng ta nắm lấy các
