CÁCH TA NGHĨ - Trang 59

nhiên và kinh nghiệm xã hội chứa đầy
những thử thách tinh tế và đủ vẻ để nhìn
vào sâu hơn. Nếu những sức mạnh manh
nha không được dùng đến và trau dồi
đúng lúc, chúng có khuynh hướng lụi
dần, tắt hẳn, hoặc suy sụp. Nguyên lý
phổ quát này đặc biệt đúng cho sự nhạy
cảm với điều gì đó không chắc chắn hay
đáng ngờ; đối với một số ít người, óc tò
mò có tính trí tuệ luôn tham lam tới độ
không gì có thể làm nó nhụt bớt đi,
nhưng với đa số người thì nó lại dễ dàng
cùn nhụt, câu châm ngôn của Bacon:
chúng ta phải trở nên như trẻ nhỏ để
bước vào vương quốc của khoa học, lập
tức khiến ta nghĩ đến sự ngạc nhiên cởi
mở và hoạt bát của tuổi thơ cũng như về
việc dễ dàng mất đi cái khả năng thiên
phú này. Một số người đánh mất nó do
lãnh đạm và bất cẩn; những người khác
đánh mất trong thói buông tuồng cẩu
thả; có nhiều người thoát được khỏi
những tính xấu ấy chỉ để chui đầu vào
chiếc cũi giáo điều vốn cũng chẳng kém
phần tai hại đối với sự ngạc nhiên. Một
số người thì mắc kẹt trong những lề thói
cố hữu đến mức không thể tiếp cận được
những sự kiện và vấn đề mới. Người
khác thì giữ được trí tò mò nhưng chỉ
đối với những gì liên quan tới lợi thế cá
nhân hay nghề nghiệp của họ. Với nhiều
người, trí tò mò bị thu hút về phía sự