Chặng đường rất ít người qua lại, lổn nhổn đá sỏi, ngổn ngang rễ cây
dây leo. Anh em sống quen ở đồng bằng nay phải qua đây rất khổ. Người
dẫn đường quen thung thổ đi nhanh, anh em phải gắng sức theo mới kịp. Ai
cũng sợ bị bỏ rơi, lạc đường. Trời nóng nực, vã mồ hôi, khát khô cổ. Những
ống bương đựng nước, uống hết thì phải xuống suối múc thêm, dẫu biết
nước trong nhưng không sạch, lẫn phân thú vật, lá độc... Ngày đi, đêm trọ
nhà dân. Những nóc nhà nhỏ, tường đất xù xì kín mít ba mặt, chỉ có một
cửa ra vào. Muỗi trong nhà bay rặm mặt.
Đoan nhớ hồi ở vùng sông Thao, đi bộ sưng chân thì nấu nước nóng
ngâm cho đỡ đau. Qua đêm có thể đi tiếp. Ông bảo anh em làm theo. Họ
nằm ườn, ngại ngẫm. Ông phải mượn nồi, nhổ cây cỏ xước nấu cho họ
ngâm chân. Rồi ông cắt cây lau khua khoắng nhà để muỗi gẫy cánh. Dẫu
chẳng hết nhưng anh em đỡ bị hút máu hoặc vo ve khó ngủ.
Đến địa điểm mới, ai nấy đều mừng. Từ đây, người của Hội đưa Đoan
và anh em xuống tàu đi Hương Cảng. Cái đảo hình tròn này vốn của nước
Tàu. Nước Anh đánh cho nhà Thanh thua liểng xiểng, rồi ép phải cho họ
"thuê đảo" gần một trăm năm.
Nhóm Đoan được đưa đến một khách sạn. Nghe nói ông Phan Bội
Châu đang ở đây, đón người trong nước sang làm việc... Lại có tin ông
Phan Chu Trinh ngồi trong buồng than được thợ tàu giúp đỡ, lúc này đã tới
đây. Hai ông Phan gặp nhau bàn đại sự bí mật.
Ngồi tàu lênh đênh trên biển, nhóm Đoan sang Nhật. Sóng nước mênh
mông khiến Đoan nhớ về quê nhà. Có một ý thơ nảy ra trên đường đến
cảng Hải Phòng, lúc này Đoan làm bài thơ chữ Hán, (tạm dịch) "Sông Bạch
Đằng / Nước cuộn chảy về Đông / Bãi cọc xưa còn đó / Sóng vẫn màu tươi
đỏ / Bóng anh hùng vắng sao / Thuyền về đậu nơi nào / Bến xưa đâu còn
nữa / Nhìn neo tàu địch thả / Khiến gan ruột như bào / Qua sông lệ tuôn
trào / Trời xanh ta muốn hỏi... / Tiếng sóng gầm vang dội: - Giết giặc đợi
ngày nào?".
