Cặp mắt là nơi tinh thần chiếu diệu. Nếu thần chánh, tròng mắt, con ngươi
cũng ngay chánh. Nếu thần không chánh, tròng mắt, con ngươi cũng biến
thái theo. Cho nên nam nữ đến thì, lúc phải lòng nhau, đắm đuối thèm khát
mà không được, dù bình thường mắt không lé, đến lúc đó nhìn mắt cũng
thấy mại hơi. Do vậy những người thọ bẩm từ trong thai, lọt lòng ra đã lé,
thì tánh tình cũng khó ngay chánh hoàn toàn. Cho nên lời tục nói: “lưỡng
nhãn bất đồng, tâm trung bất chánh”.
Khuôn mặt đã là hai mảnh ráp lại, bên trái là dương, thuộc nửa thân bên
trái, thuộc ly tâm. Bên phải là âm, thuộc nửa thân bên phải, thuộc hướng
tâm. Thì bên trái là hiện tượng của nửa thân bên trái do tạng Gan điều động,
nên thuộc về chịu sự xung động, thuộc nửa đời trẻ, thuộc nửa dòng sinh
mệnh lúc đầu. Còn nửa khuôn mặt bên phải là hiện tượng của nửa thân bên
phải, thuộc tạng Tỳ chỉ huy, thuộc về suy tư nghĩ ngợi, thuộc về nửa quãng
đời sau, nửa quãng dòng sinh mệnh sau. Tim vui, Gan giận, Thận buồn, Phổi
lo, Tỳ nghĩ. Nhà Nho nói: “Con chim gần chết kêu nghe dễ thương, người
gần chết nói nghe hiền”. Nhà Phật nói: “Thanh niên điên đảo, đáo lão tu
hành”. Ky-tô giáo nói: “Trái tim người khôn nằm bên tay phải” (nghĩa là
người khôn sống bằng suy tư).
Đa số người đều thuận bên phải, chỉ số quá ít thuận bên trái. Cho nên nói
tiếng gì thì nói, mà nghĩa bên phải vẫn là bên phải. Nên khi nhìn lên khuôn
mặt, hoặc thấy tai mắt miệng mũi, hoặc thấy vầng trán, hoặc cả khuôn mặt,
nếu lệch bên phải còn hơn lệch bên trái. Nếu hoàn toàn lệch bên trái thì
người đó rất khó nói chuyện phải trái với họ. Điều này cũng không kém
quan trọng vậy.
Quan sát bàn tay
Đã là phép khám bằng mắt, thì dù nhìn trên bàn tay để tìm hiểu bệnh tật
cũng vẫn thuộc phạm vi vọng chẩn. Lòng bàn tay của mỗi người là một sự
biểu hiện của kinh mạch cấu tạo. Ta có thể theo hệ thống kinh mạch theo
chiều dọc từ trong ra mà chia làm ba phần: theo lằn động mạch cổ tay ra bắp
thịt trái chanh gồm ngón cái và quá nửa ngón trỏ, thuộc kinh Thủ Thái Âm,
