Vì thần với sắc thường mắc liền lẫn nhau, cho nên thần khí được tư nhuận
là tốt, trái lại là xấu. Một con người bình thường thì tinh - khí - thần là ba
điều kiện quan trọng trong con người. Phàm tinh bị tổn thì khí bị hao, khí
hao thì thần không sở chủ. Người tinh thần đầy đủ thì vẻ mặt tươi sáng, thể
cách mạnh khỏe, hô hấp khoan hòa, đi đứng nhàn nhã. Còn người tinh thần
bị mất mát, buồn quên nói lẫn, ánh mắt dị thường, hoặc lần áo sờ giường,
hình dung tiều tụy, thiếu máu ốm o; cũng có người hư thoát, thần mất không
còn, mắt mở nhắm chẳng định v.v... đều là thần khí không tốt.
Quan sát phần đầu
Khuôn mặt chỉ mới là mặt tiền của phần đầu, là cửa chánh của thần ẩn
hiện. Đầu còn có xương sọ, ngoài xương sọ còn có tóc. Cho nên bộ phận đầu
cũng chiếm một phần quan trọng trong việc vọng chẩn. Con người là vật
đứng thẳng, đầu đội trời chân đạp đất. Vì là chúa tể của giống trụi nên thống
ngự cả muôn loài, vì thế đầu phải tròn, chân phải vuông. Trong sọ đầu chứa
tủy óc, tủy óc đại khái có hai phần, bốn mảnh. Phần trước hai mảnh to làm
nền tảng cho tri giác. Phần sau hai mảnh nhỏ làm nền tảng cho động tác.
Toàn khối là tinh hoa của tạng phủ. Chất dầu mỡ thuộc Tỳ Phế, mạch máu
thuộc Tim, màng gân thuộc Gan, hệ thống máu trắng thuộc Thận. Bốn mảnh
