Trước khi vào chuyện xin được lưu ý bạn đọc đôi điều.
Về sự kiện Phước Long, Đồng Xoài có một vài cuốn sách, bài báo, phản
ánh nhưng lại theo biên niên như hai trận đánh tách biệt nhau. Cũng có tài
liệu phản ánh trận Đồng Xoài như một chiến dịch riêng biệt, không liên
quan gì với chiến dịch Phước Long - Đồng Xoài. Đúng là về thời gian trận
Phước Long đã được khởi sự trước vào thượng tuần tháng 5 năm 1965,
Đồng Xoài mãi thượng tuần tháng 6 mới nổ súng.
Nhưng sự thật thì hai trận đánh này đều gắn bó trong một ý đồ chung.
Còn lý do vì sao khoảng cách giữa hai trận đánh dài thế (trên dưới một
tháng) sẽ trình bày phần diễn biến cụ thể. Như bạn đọc đã biết, Phước Long
dưới triều Nguyễn chỉ là một huyện của dinh Trấn Biên, sau thành huyện
Bà Rá thuộc tỉnh Biên Hòa cho đến trước Cách mạng tháng Tám năm 1945.
Phước Long mang dáng dấp một cao nguyên chuyển tiếp, thấp dần và là
chân đứng phía nam của dãy Trường Sơn hùng vĩ chạy từ Bắc vào.
Phước Long là một dải rừng bằng trải rộng xen lẫn với rừng cao su nhân
tạo, giữa nổi lên một ngọn núi đột xuất uy nghi, đường bệ mang tên núi Bà
Rá cao bảy trăm ba mươi mét, như một điểm tựa vững chắc trấn giữ phía
tây nam của Tổ quốc. Dưới chân núi là sông Bé uốn khúc, tạo thành các
ghềnh thác hưng dữ mang những cái tên dịu dàng - thác Mơ Thượng, thác
Mơ Hạ, cách thị xã bốn ki-lô-mét về phía đông có công suất điện năng từ
50.000 - 100.000 kW. Nhưng dưới chân núi Bà vẫn còn in hằn dấu vết tội
ác của bọn thực dân Pháp thống trị, chúng đã đặt ở đây một nhà tù - gọi là
“Căng Bà Rá” giam cầm các chiến sĩ Cách mạng, trong đó có các đồng chí
Trần Văn Giàu, Tô Ký, Nguyễn Thị Định.
Nhưng Phước Long không chỉ đẹp về cảnh quan mà còn là một vị trí
chiến lược quân sự quan trọng của cả hai bên. Nhìn vào bản đồ quân sự đặt
trong bối cảnh chung lúc ấy dễ thấy Phước Long địa thế thuận lợi cho việc
