Hệ số đếm trong tiếng Swaheli
Dạo tôi mới chân ướt chân ráo tới châu Phi, một cậu trai Thụy Điển tính cả
thẹn, làm bên xưởng sản xuất bơ sữa, được phân phó dạy tôi hệ số trong
tiếng Swaheli. Bởi số chín trong tiếng Swaheli, với đôi tai Thụy Điển,
giống một từ khiếm nhã, cậu ta không muốn nói cho tôi nghe, và khi đếm
đến: “bảy, tám,” thì cậu dừng lại, nhìn đi chỗ khác rồi bảo: “Họ chẳng có số
chín trong tiếng Swaheli.”
“Ý cậu là,” tôi hỏi, “họ chỉ biết đếm tới tám thôi sao?”
“À không,” cậu đáp ngay. “Họ có số mười, mười một, mười hai, vân vân
tuy nhiên không có số chín.”
“Như thế ổn không?” tôi phân vân hỏi. “Họ làm sao khi đếm tới mười
chín?”
“Họ cũng chả có số mười chín,” cậu ta bảo, đỏ mặt nhưng rất quả quyết,
“hay số chín mươi, hay chín trăm” - với các từ tiếng Swaheli mà có số chín
- “trừ đó ra họ có tất cả mọi số giống bên ta.”
Ý tưởng về một hệ số như vậy, trong một thời gian dài, cứ làm tôi suy nghĩ
mãi, và bởi một số lí do, cảm thấy hết sức thú vị. Đây là những người, tôi
nghĩ, sở hữu một trí óc độc đáo cùng niềm can đảm để phá vỡ tính câu nệ
của dãy số.
Chỉ có một, hai và ba là chuỗi số cơ bản liên tiếp nên ta khả dĩ coi tám và
mười là cặp số chẵn duy nhất nằm liền kề. Ai đó có thể gắng chứng minh
sự tồn tại của số chín bằng lập luận số chín là do số ba nhân với chính nó.
Nhưng vì lẽ gì nhất quyết phải như vậy? Nếu số hai không có căn bậc hai là
số nguyên thì số ba cũng có thể chẳng có lũy thừa bậc hai. Nếu bạn cộng
mọi số hạng của một số với nhau thì kết quả sẽ chẳng phụ thuộc xem số đó
có số hạng bằng chín hay chứa bội số của chín không, bởi thế hoàn toàn có
