Bảo Đại không giữ được bình tĩnh:
- Tôi không hiểu ông nói gì. Tôi đã nhận độc lập từ tay Nhật. Tôi đã
thoái vị nhường quyền cho Việt Minh. Tôi đã nhường chỗ cho các ông. Nay
các ông gài số lùi ư?
- Đó là con đường duy nhất có thể đi được. Ở miền Nam người Pháp đã
phá hủy hết các cơ cấu mà chúng ta vất vả lắm mới xây dựng được. Họ kiểm
soát tuyệt đối tất cả rồi. Sớm muộn gì thì họ cũng ra đây! Làm sao chúng ta
có thể chống lại họ? Chúng ta có quân nhưng không có súng đạn.
Bình tĩnh trở lại sau khi đưa ra nhận xét đó, Võ Nguyên Giáp đi vào chi
tiết tình hình. Ông vừa nói vừa đùa kể lại một giai thoại để ông cố vấn vui
vẻ trở lại. Lúc đi qua Vinh ông ghé vào thăm quê của Quang Thái - người vợ
quá cố. Ông đến thăm Ủy ban nhân dân Cách mạng trong làng. Võ Nguyên
Giáp cho họ biết ông không những thay mặt cho cụ Hồ mà còn thay mặt cho
cả cố vấn Vĩnh Thụy nữa. Thế là họ hỏi ngay tình hình sức khỏe của Bảo
Đại ra sao. Võ Nguyên Giáp kể cho họ nghe những điều ông biết. Thế là
sáng hôm sau họ mang một chiếc lọng to ra để nơi gót chân ông vì không
cho ông đứng xa cái lọng ấy nửa bước chân. “Như vậy có ý nghĩa gì?”
- Không có gì phải ngạc nhiên - Bảo Đại giải thích: - Lọng là biểu
tượng uy quyền của nhà vua. Ông đã chẳng nói cho họ biết là thay mặt cho
cả tôi nữa thì họ phải tôn vinh ông với đầy đủ nghi thức như đối với bản
thân hoàng đế vậy!
Võ Nguyên Giáp đã e ngại sức mạnh của quân Pháp, đến giờ nghe
Vĩnh Thụy giải thích, ông lại thấy ảnh hưởng của Việt Minh trong chính phủ
vẫn chưa thật sự vững chắc, điều đó khiến ông lo lắng.
Trong những tuần tiếp theo, Võ Nguyên Giáp nỗ lực vượt bậc để tổ
chức nhân dân miền Bắc. Mùa xuân năm 1946, mỗi làng, mỗi thôn xóm,
mỗi đường phố, mỗi tổ chức đều có lực lượng tự vệ cố gắng tự túc cả
về lương thực lẫn vũ khí. Đơn vị nào mạnh nhất đều có hai hay ba đại đội,
