“Những kỷ niệm không bao giờ phai”
Thắng lợi của cộng sản ở miền Nam Việt Nam vào năm 1975 đã có ảnh
hưởng dây chuyền ở Lào và Campuchia. Thế giới phương Tây vốn thấm
nhuần học thuyết đôminô tưởng rằng ba đảng cộng sản ở Đông Dương từ
nay làm việc hòa hợp với nhau với sự chỉ huy chung, gắn bó anh em với
nhau về ý thức hệ để đạt mục tiêu chung. Bản thân Việt Nam chắc là đi theo
quan điểm đó một thời gian và xây dựng lại mối quan hệ gắn bó ba nước
Đông Dương từ thế kỷ XIX. Ở thời kỳ suy vong, hai vương quốc Lào và
Campuchia phải triều cống cho triều đình Việt Nam giống như quan hệ của
Việt Nam đối với Bắc Kinh. Nhưng tình hình diễn ra lại không phải như thế.
Cộng sản Pathet Lào lâu nay được người Việt Nam ủng hộ tiếp tục giữ thái
độ hòa hảo với người bạn láng giềng ở phía đông. Còn Khmer Đỏ thì chống
lại sự chi phối của Việt Nam. Pol Pot nhớ dai, tiếp tục trách cứ Việt Nam
không tìm cách bảo vệ lợi ích của Campuchia tại Hội nghị Geneva năm
1954 về Đông Dương.
Dưới chế độ Pol Pot, Khmer Đỏ theo đuổi một chính sách chống Việt
Nam gay gắt. Ngay sau chiến thắng của cộng sản ở Sài Gòn và Phnom Penh
năm 1975, đã xảy ra nhiều cuộc đụng độ ở biên giới chung Việt Nam và
Campuchia. Phần lớn các cuộc đụng độ đều do người Campuchia, nay gọi là
Kampuchea gây sự trước. Pol Pot -kẻ độc tài mới của Kampuchea - quyết
tâm lấy lại các vùng biên giới bị Việt Nam chiếm cách đây nhiều thế kỷ. Lực
lượng Khmer Đỏ đã đổ bộ lên đảo Phú Quốc và đảo Thổ Chu trong Vịnh
Thái Lan và chiếm luôn hai đảo này. Họ làm ngơ trước những gợi ý của Hà
Nội là những vấn đề tranh chấp biên giới có thể giải quyết thông qua thương
lượng. Nhiều trận giao tranh đã nổ ra dọc biên giới trong tháng 5/1977 buộc
Việt Nam phải bỏ hai thành phố ở phía nam trong vùng lãnh thổ Kampuchea
đòi lại. Báo đài tại Hà Nội loan tin về các hành động chém giết của quân
Khmer Đỏ đối với dân thường vùng biên giới, hãm hiếp, mổ bụng, moi ruột
