phải vứt dép, đi chân không vào làng. Ông trưởng ga báo cho mọi người:
“Đừng chờ có được toa kín. Các vị sẽ đi toa trần. Chúng tôi sẽ nối toa vào
một đầu máy đưa các vị đến Stalingrad.” Chúng tôi may mắn leo lên một
toa chứa yến mạch. Chúng tôi cho chân trần vào yến mạch, chúng tôi đắp
bằng khăn choàng... Nép chặt vào nhau, chúng tôi ngủ thiếp đi... Đã lâu
chúng tôi không còn bánh mì, cũng không còn mật ong. Những ngày cuối
cùng, các phụ nữ Cô-dắc cho chúng tôi chút gì đó để đỡ đói. Chúng tôi băn
khoăn, vì chúng tôi chẳng có gì để trả cho họ, nhưng họ cứ nài: “Cứ ăn đi,
các cô bé khốn khổ. Lúc này ai chẳng khó khăn, phải giúp nhau chứ.” Tôi
đã thề với chính mình sẽ không bao giờ quên lòng nhân từ ấy... Không bao
giờ! Dù có bất cứ điều gì trên thế gian! Và tôi đã không quên...
Ở Stalingrad, chúng tôi lên tàu, rồi lại lên xe lửa, bất cứ cách gì để đến
cho được ga Medveditskoïe. Cả một làn sóng người hất chúng tôi lên sân
ga. Bị biến thành hai cục nước đá, chúng tôi đứng đấy, người này tựa vào
người kia cho khỏi ngã. Cho khỏi văng thành từng mảnh, như con cóc một
hôm người ta đem ngâm trong ôxy lỏng rồi ném ra đất trước mặt tôi. May
thay có một người nào đó đi cùng chuyến đã nhìn thấy chúng tôi. Một chiếc
xe kéo đầy người dừng trước mặt chúng tôi, và buộc chúng tôi vào đằng
sau. Họ đưa cho chúng tôi những chiếc áo bông và bảo chúng tôi: “Phải
bước đi đi, nếu không thì cóng người đi đấy. Rồi sẽ không bao giờ ấm
người lên được nữa đâu. Tốt hơn hết là đừng có lên xe.” Lúc đầu cứ mỗi
bước chúng tôi lại vấp ngã nhưng sau đó, chúng tôi bước đi được, rồi thậm
chí còn chạy. Và cứ như vậy chúng tôi đã chạy được mười sáu cây số...
Làng Frank - nông trường “Mồng 1 tháng Năm”. Ông chủ tịch rất mừng
khi biết tôi đến từ Leningrad và tôi đã có đủ thời gian qua được lớp đệ nhất:
“Tuyệt vời. Vậy là cô có thể giúp tôi. Ở vị trí kế toán.”
Lúc đầu, tôi đã rất vui. Nhưng rồi tôi nhìn thấy tấm áp phích gắn đằng
sau ông chủ tịch: “Các cô gái, hãy ngồi vào tay lái!”
“Tôi không muốn ngồi bàn giấy đâu, tôi đáp lời ông chủ tịch. Dạy cho
tôi một ít, tôi có thể lái máy kéo.”
