CHUYỆN KHÔI HÀI
Lời bàn và dẫn qua tập « Chuyện Vui »
của ông Trương Vĩnh Ký
Bài số 142, đọc thấy « giựt gân hết sức ». Viết như vậy mới đúng là
hài văn, chuyện tiếu lâm. Đọc đến hồi cụp lạc, sôi động, kích thích đến tột
độ, bỗng dứt ngang, hẹn sau sẽ tiếp, nhưng trông chờ ngót năm chục năm,
từ 1914 đến 1970, mắt dê đã mỏi mòn. Muốn đọc nữa thì hết tập, nhưng
rượu trúc bầu, uống chưa đã thèm. Vì thế phải viết. Khi viết, trong tay có
nhiều sách cũ, nếu sửa đổi lại rồi in ra làm của mình thì là hèn. Bởi đó, sao
lục y nguyên văn.
Tiếng Việt Nam, ai cho là nghèo ? Trong bài 142, mấy tiếng dùng vẫn
rẻ rề mà mắc mỏ không chỗ nói : múm vô vàm, cho vô chút nữa, vô hết
trọi, vô thẳng tay… Cần gì dùng tiếng tục, toàn chữ thanh mà nghĩa tục vô
ngằn. Nội ba chữ múm vô vàm, muốn cắt nghĩa cho thông, không phải dễ.
Tra chữ múm, Việt Nam tự điển hội Khai Trí ghi : « Múm : mím môi
làm cho má phồng lên ». Hiểu vậy mà chưa phải vậy.
Tra ĐNQATV Huình Tịnh Của, không có chữ múm. Ông viết mấm và
nói : « Mấm : mấm vào là châm vào, mới vào. Tỷ dụ : Thuyền mới mấm
vào rạch là mũi thuyền mới châm vào rạch ». Nếu vậy, tôi hiểu : chiếc ghe
ngoài khơi đút đầu vô cửa sông là chiếc ghe ấy nó múm vô vàm.
Thật ra, múm, nguyên là tiếng trợ từ. Mớm vào là chớm vào, ướm vào,
sắp sửa vào.
Đứa trẻ mới sanh, bú vú mẹ là nó mớm vú mẹ.
Múm vô vàm dẫn ta đến một thành ngữ khác là « còn ở ngoài vàm ».
Còn ở ngoài vàm là còn ở ngoài vòng, chưa có dính ăn thua, chưa có
việc gì. Ngày xưa trong Nam, ưa dùng để nói về chuyện cưới hỏi.
