Dù đây là lời nói nhằm giúp con sửa đổi hành động chưa đúng
nhưng nó chứa đựng thái độ bất bình rất lớn với hành động của
trẻ nên đã trở thành một thứ vũ khí công kích trẻ.
Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu về những đứa trẻ ích kỷ,
tôi nhận thấy rằng việc trẻ hành động một cách ích kỷ hoặc chỉ
biết tập trung vào bản thân mình phần lớn xuất phát từ cá tính
bẩm sinh. Khả năng đồng cảm với người khác của mỗi người có sự
khác biệt và khả năng đồng cảm ở một số người yếu hơn hẳn
người khác do bẩm sinh. Tất nhiên, ngoại trừ yếu tố bẩm sinh thì
những kinh nghiệm bé trải qua trong 3 năm đầu đời cũng sẽ có
ảnh hưởng khá nhiều tới bé. Cho dù khả năng cảm thông bẩm
sinh của bé không tốt nhưng nếu trong thời kỳ 3 năm đầu này bé
được nuôi dạy trong môi trường tràn đầy sự quan tâm, đồng cảm
thì năng lực ấy sẽ tăng lên, ngược lại nếu bé sinh ra với năng lực
đồng cảm phong phú nhưng lại không được quan tâm đầy đủ thì
năng lực này sẽ giảm sút. Tóm lại, dù đó là bản tính hay hoàn
cảnh thì đều không phải là lỗi của con.
Với các bé ít khả năng đồng cảm, khi gặp phải sự công kích, bé sẽ
phản ứng một cách quyết liệt. Bởi lẽ bản thân bé thiếu cả khả
năng tiếp nhận, nghiền ngẫm lẫn khả năng tự suy xét lại bản thân
trước những công kích của người khác. Bố mẹ mong muốn con sẽ
có thể tự nhìn nhận được về bản thân mình nhưng con lại chỉ
thấy bố mẹ đang công kích mình. Và càng bị bố mẹ quát mắng
nhiều thì tình trạng của con càng trở nên trầm trọng. Trong
trường hợp bị quát mắng quá nhiều, bé sẽ có cảm giác thiệt thòi
rằng mọi người chỉ ghét mình.
Ngay từ khi sinh ra bé đã thiếu khả năng đồng cảm lại thêm
không được nhận sự cảm thông từ bố mẹ nên khả năng ấy càng
không thể phát triển. Nếu vậy trẻ sẽ nghĩ như thế nào? Trong đầu
bé sẽ hình thành suy nghĩ cố hữu “Thế giới này vốn dĩ vẫn như
vậy, phải chiến đấu đến cùng thì mới có thể tồn tại”. Tranh đấu và
vị kỷ, ý thức cho rằng mình là người bị thiệt trở thành vũ khí sống
còn của trẻ.
***
Điều chúng ta phải làm ở đây là nuôi dưỡng khả năng đồng cảm
232
