LỜI NÓI ĐẦU
C
uốn sách này bắt đầu từ hành trình đi tìm một đề tài cho luận văn tiến
sĩ của tôi tại đại học Temple (Mỹ). Vào thời điểm đó, tôi quan tâm đến giao
điểm của hai chủ đề lớn: quan hệ quốc tế và các vấn đề môi trường. Đề tài
Chất độc da cam là lựa chọn hoàn hảo, và điều đáng ngạc nhiên - cũng là lý
do “bật đèn xanh” cho tôi bắt tay vào nghiên cứu - chính là việc có quá ít tài
liệu viết về đề tài này.
Cá nhân tôi thực sự biết rất ít về Chất độc da cam, vì thế tôi bắt đầu bằng
việc đọc thật rộng về những gì đã được viết về đề tài này. Không lâu sau đó,
tôi chọn được hướng tiếp cận đề tài khi được biết về sự kiện một nhóm các
nhà khoa học hàn lâm Mỹ đã phản đối sử dụng chiến tranh chất độc trừ cỏ
tại Việt Nam trong những năm 60, dựa trên những quan ngại về môi trường,
nhân quyền và luật quốc tế. May mắn là tôi đã phỏng vấn được tất cả các
thành viên trong nhóm này trừ tiến sĩ Bert Pfeiffer vì ông đã qua đời trước
đó vài năm. Dù vậy, tôi đã phỏng vấn được vợ ông, và được tiếp cận trọn bộ
văn bản của tiến sĩ Pfeiffer trong đó chứa rất nhiều thông tin quí giá.
Trước khi sang Việt Nam thu thập tài liệu vào tháng 8.2007, tôi e ngại
những nỗ lực của mình sẽ vấp phải những rào cản về ngôn ngữ và văn hóa,
cộng thêm sự e dè có thể có trong việc thảo luận về một đề tài đã từng và
vẫn đang là đề tài đau thương của Việt Nam. Khi sang đến nơi, tôi ngỡ
ngàng và rất mừng khi nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của mọi người tôi có
dịp tiếp xúc, từ những quan chức sẵn sàng trò chuyện “không chính thức”,
đến những cán bộ quản lý những vùng đất bị rải Chất độc da cam nặng nề,
đến nhiều học giả và nhà khoa học đến giờ vẫn kiên định trong việc tìm con
đường hàn gắn điều mà nhiều người gọi là “vết thương cuối cùng” của cuộc
chiến tranh giữa Mỹ và Việt Nam. Điều mà tôi từng lo sẽ là cản ngại lớn
nhất lại trở thành giai đoạn trôi chảy và dễ chịu nhất của hành trình nghiên
cứu của mình. Trong khi đó, thử thách lớn nhất lại là làm thế nào để sắp xếp
