Thế là trong có mấy tháng chiến tranh đã hoàn thành công việc của
cả một thế kỷ. Trước kia còn có rất nhiều người cho rằng cuộc sống của
con người tuân theo những quy tắc tối cao của cái thiện, và rốt cục cái
thiện phải thắng cái ác, và nhân loại sẽ trở nên hoàn hảo. Tiếc thay, đó
chỉ là những tàn tích của thời trung thế kỷ nó làm suy giảm ý chí và
kìm hãm bước tiến của văn minh. Bây giờ thì ngay những người không
tưởng thâm căn cố đế cũng phải thấy rõ rằng cái thiện và cái ác là
những khái niệm triết học thuần túy, và tinh hoa của nhân loại đang
phụng sự một ông chủ xấu xa...
Đây là cái thời mà ngay lũ trẻ nhỏ cũng được người ta dạy cho rằng
giết người, phá hoại, diệt gọn từng dân tộc là những hành động anh
dũng và thiêng liêng. Người ta nhắc đi nhắc lại như vậy, người ta gào
lên như vậy, trên hàng triệu tờ báo. Sáng sáng, những người "am hiểu
thời sự" lại lên tiếng tiên đoán kết quả các trận đánh... Các báo cho
đăng những câu sấm của
310 một bà đồng nổi tiếng là Mađam Tép. Người ta thấy xuất hiện
hàng mớ những ông thầy bói, thầy số, và những nhà tiên tri. Hàng hóa
rất khan hiếm. Giá cả cao vọt lên. Công cuộc xuất khẩu nguyên liệu của
nước Nga bị đình chỉ. Ở ba hải cảng phía bắc và phía đông - những lỗ
thông hơi duy nhất còn lại trong cái xứ sở bị vây kín này, người ta chỉ
nhập đạn dược và dụng cụ chiến tranh. Đồng ruộng bị bỏ bê. Hàng tỷ
bạc giấy tuồn hết về nông thôn, và nông dân đã bắt đầu bán lúa mì một
cách miễn cưỡng.
Ở Xtốckhôlm, trong một buổi họp kín của ban Thần bí học thuộc hội
Nhân linh, vị sáng lập ra hội có nói rằng cuộc đọ sức khủng khiếp xưa
nay vẫn diễn ra trên thiên giới bây giờ đã chuyển xuống trần gian.
Thảm họa toàn cầu đã sắp đến và nước Nga sẽ là vật hy sinh để chuộc
lại cái tội lỗi của loài người. Quả thật tất cả những suy luận hợp lẽ đều
chìm đắm trong cái biển máu lan tràn trên một dải mênh mông dài đến
ba nghìn dặm cắt ngang châu Âu. Không một lý trí nào có thể cắt nghĩa
nổi tại sao nhân loại lại cứ một mực đem sắt, thuốc nổ và nạn đói ra để
