CỦA CẢI CỦA CÁC DÂN TỘC - Trang 249

họ làm quen với nhiều ngành nghề có liên quan đến mỹ nghệ và nông
nghiệp và có những tiến bộ nhất định về cả hai mặt này. Ngay cả Mexico và
Peru, mặc dù không thể coi là thị trường hoàn toàn mới, đã trở nên những
thị trường rộng lớn hơn nhiều so với thời kỳ trước đó. Theo như những câu
chuyện thần kỳ được đăng tải trên báo chí về tình trạng tuyệt diệu ở các
nước đó vào thời kỳ cổ xưa, bất kỳ người nào đã đọc lịch sử khám phá ra
các vùng đất mới và cuộc chinh phục dân bản xứ với sự phán xét đúng
mục, chắc chắn sẽ đi đến kết luận chung là về mặt mỹ nghệ, nông nghiệp
và thương mại, các thổ dân ở các nơi đó còn kém hơn nhiều so với người
Tartar ở Ukraina hiện giờ. Ngay cả các thổ dân ở Peru, một dân tộc có một
nền văn minh cao hơn Mexico, mặc dù họ biết sử dụng vàng bạc làm đồ
trang sức, nhưng chưa có tiền đúc bằng vàng bạc. Họ trao đổi chỉ bằng
hàng hóa và hầu như chưa có phân công lao động. Những cư dân cày cấy
trồng trọt trên mảnh đất mà họ sinh sống, đều tự làm lấy nhà ở, tự sản xuất
ra các đồ dùng cần thiết cho già đình, tự làm ra vải, quần áo, giày dép và
các dụng cụ nông nghiệp. Ở các nước đó cũng có những thợ thủ công khéo
léo, tinh xảo, nhưng bị các vua chúa, các nhà quý tộc, các tu sĩ bắt giữ làm
tôi tớ hoặc nô lệ suốt đời cho họ. Ngành mỹ nghệ của Mexico và Peru chưa
bao giờ cung cấp được các mặt hàng công nghiệp hoặc thủ công nghiệp cho
Châu Âu. Quân đội Tây Ban Nha, dù chưa bao giờ quân số vượt quá 500
người, và thường cũng ít khi lên tới 1 nửa quân số đó, đã gặp nhiều khó
khăn trong việc tìm kiếm lương thực để sống. Họ thường được xem là
những người gây ra nạn đói cho những vùng nào họ đến đóng quân, và
những vùng đó được coi là đông dân cư và cấy cày trồng trọt khá. Vậy thì
đó chỉ là những câu chuyện hoang đường về tình hình dân cư đông đúc và
nông nghiệp trù phú ở các vùng đó mà thôi. Các thuộc địa của Tây Ban
Nha thường sống dưới chính quyền không có xu hướng phát triển nông
nghiệp, cải thiện đời sống và tăng dân số như chính quyền ở các thuộc đại
của Anh. Tuy nhiên, trong các lĩnh vực này hình như các thuộc địa này tiến
nhanh hơn bất kỳ nước nào ở Châu Âu. Đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa,
đất hoang còn nhiều và rẻ, đó là một thế lợi rất lớn để bù đắp những thiếu
sót về mặt cai trị của một chính phủ dân sự. Ông Frezier khi đến thăm Peru