VII
Không có gì phải ngạc nhiên khi Comte, với quan niệm đầy tham vọng
về nhiệm vụ của ngành khoa học lí thuyết duy nhất về xã hội mà ông chấp
nhận đưa vào hệ thống của mình, lại có thái độ khinh miệt đối với các
ngành khoa học xã hội đã có từ trước. Lẽ ra chúng ta không cần phải nói đi
nói lại về thái độ này nếu nó không phải là nét đặc trưng cho quan niệm về
các ngành khoa học xã hội luôn tồn tại trong đầu những kẻ mù quáng vì
những định kiến duy khoa học, và nếu những nỗ lực cá nhân của Comte,
chí ít là một phần trong số đó, không phải là do ông gần như không biết tí
gì về thành tựu của những ngành khoa học xã hội lúc bấy giờ.
Một số ngành, cụ thể như ngành nghiên cứu ngôn ngữ, ông cho là không
đáng nhắc đến
. Nhưng ông vẫn bỏ khá nhiều công sức để phê phán kịch
liệt ngành kinh tế chính trị, và ở đây, sự gay gắt của ông tương phản lạ lùng
với những kiến thức nghèo nàn không tưởng tượng nổi của ông về đối
tượng mà ông đang đả kích. Trên thực tế, ngay cả một trong những người
ngưỡng mộ ông, người đã dành cả một cuốn sách để nói về mối quan hệ
giữa Comte và kinh tế học
, cũng không thể không nhấn mạnh rằng kiến
thức của Comte về kinh tế học là thứ không hề tồn tại. Ông biết, và thậm
chí còn ngưỡng mộ Adam Smith, một phần vì những công trình sinh động
của ông trong kinh tế học, nhưng phần lớn là vì cuốn History of Astronomy
[Lịch sử thiên văn học]. Thời còn trẻ, ông đã làm quen với J. B. Say và một
số thành viên cùng nhóm, đặc biệt là Destutt de Tracy. Nhưng đối với
Comte, những nghiên cứu của de Tracy về kinh tế học trong chuyên luận
nổi tiếng của ông ta về “tư tưởng học” giữa logic và đạo đức chẳng qua chỉ
là sự thẳng thắn thừa nhận đặc tính “siêu hình” của kinh tế học. Đối với
những nhà kinh tế học còn lại, Comte chẳng buồn để mắt đến. Ông đã có
thành kiến là họ chỉ thuần túy thực hiện chức năng hủy diệt cần thiết của
