VIII
Trong mọi cuộc thảo luận về triết học của Comte, sẽ không có gì là quá
nếu cho rằng ông không bao giờ dùng đến bất kì kiến thức nào mà ông
không thấy có giá trị thực hành
. Và “mục đích của việc thiết lập triết
học xã hội là nhằm tái thiết lập trật tự xã hội”. Đối với ông không có gì
“mâu thuẫn với tinh thần khoa học thực sự, không ngoại trừ cả tinh thần
thần học” hơn là sự vô trật tự dưới mọi dạng thức, và có lẽ không gì đặc
trưng cho toàn bộ trước tác của Comte hơn là “sự đòi hỏi thái quá đối với
‘tính đồng bộ’ và ‘tính hệ thống”‘ mà J. S. Mill mô tả là fons errorum [cội
nguồn của sai lầm] của tất cả những nghiên cứu tư biện của Comte. Nhưng
ngay cả khi “sự ham muốn điên cuồng đối với sự điều tiết” không hề nổi
bật trong bộ Cours như trong bộ Système de philosophie positive sau này,
thì những kết luận thực tiễn mà bộ Cours đưa ra cũng đã bộc lộ đặc điểm
này ở một mức độ đáng kể, cho dù những kết luận đó chưa hề mang những
cường điệu thái quá như của cuốn sách sau. Với sự ra đời của loại triết học
“cuối cùng”, chủ nghĩa thực chứng, học thuyết phê phán vốn tiếp nhận
những đặc điểm tiêu biểu của thời kì chuyển tiếp trước đó đã hoàn thành sứ
mệnh lịch sử của mình và cái giáo điều gắn với thời kì trước đó về sự tự do
tín ngưỡng vô hạn sẽ biến mất. Vai trò hữu ích cuối cùng của “giáo lí cách
mạng về tự do tư biện” là để bộ Cours có thể hình thành, nếu có thể nói
vậy, nhưng giờ đây khi điều này đã thành hiện thực, giáo lí này không còn
ý nghĩa nữa. Khi mọi tri thức một lần nữa lại được thống nhất trở lại, điều
đã không có được kể từ khi giai đoạn thần học bắt đầu suy tàn, nhiệm vụ
tiếp theo là thành lập một chính quyền trí thức mới trong đó chỉ những nhà
khoa học có năng lực mới được phép quyết định các vấn đề xã hội hóc búa.
Vì trên mọi phương diện, hành động của họ sẽ tuân theo các mệnh lệnh của
khoa học nên đây sẽ không phải là một chính quyền độc đoán và thậm chí,
