IX
Trước khi bàn lướt qua ảnh hưởng trực tiếp của các tác phẩm chính của
Comte, chúng ta nên điểm qua một số nỗ lực của những người khác vốn
diễn ra đồng thời, và theo một nghĩa nào đó là song song; đó là những nỗ
lực dựa trên cùng một nền tảng tri thức nhưng theo con đường khác và đã
góp phần tạo ra những trào lưu mà các tác phẩm của Comte là đại diện
chính. Nhà thiên văn học và thống kê học người Bỉ Quetelet, người nhất
thiết phải được nhắc đến ở đây trước tiên, khác với Comte không chỉ bởi
ông là một nhà khoa học vĩ đại trong lĩnh vực của mình mà còn bởi những
đóng góp vĩ đại của ông cho các phương pháp nghiên cứu xã hội. Ông làm
việc này chính xác là bằng cách áp dụng toán học vào nghiên cứu xã hội,
điều mà Comte lên án. Thông qua việc ứng dụng đường cong sai số chuẩn
tắc “kiểu Gauss” vào việc phân tích dữ liệu thống kê, ông đã trở thành, hơn
bất cứ cá nhân nào khác, người sáng lập ra thống kê học hiện đại và đặc
biệt là ứng dụng của nó vào các hiện tượng xã hội. Giá trị của thành tựu
này là điều không ai tranh cãi và cũng không thể tranh cãi. Nhưng giữa bầu
không khí chung mà trong đó các công trình của Quetelet trở nên nổi tiếng,
người ta có xu hướng tin rằng các phương pháp thống kê, mà ông đã áp
dụng rất thành công vào một số vấn đề của đời sống xã hội, đã được trù
định từ trước để trở thành phương pháp nghiên cứu duy nhất. Và chính
Quetelet đã đóng góp không ít cho sự hình thành niềm tin này.
Môi trường tri thức mà từ đó Quetelet nổi lên
trường của Comte: chính các nhà toán học Pháp trong nhóm nghiên cứu
của École Polytechnique
, mà trên hết là Laplace và Fourier, là những
người đã truyền cho ông cảm hứng để ứng dụng lí thuyết xác suất vào vấn
đề thống kê xã hội, và trong hầu hết mọi khía cạnh, ông xứng đáng hơn
Comte rất nhiều khi được coi là người kế tục chân chính cho sự nghiệp của
