IX
Điều này đưa tôi trở lại với ý tưởng trung tâm chung đã làm nổi bật tất cả
những nét tương đồng đặc biệt này giữa học thuyết của Comte và của
Hegel: đó là ý tưởng cho rằng chúng ta có thể hoàn thiện những kết quả gặt
hái được từ những cách tiếp cận cá nhân chủ nghĩa trước đây với nỗ lực
khiêm tốn của chúng là nhằm hiểu được các tâm trí đơn lẻ tương tác lẫn
nhau như thế nào, bằng cách nghiên cứu Lí-Tính con người, với chữ Lí-
Tính viết hoa, từ bên ngoài, nếu có thể nói như vậy, giống như việc nghiên
cứu một sự vật được cho trước một cách khách quan và có thể quan sát
được như một tổng thể, như thể nó hiện hữu trước một tâm trí siêu đẳng
(supermind). Từ niềm tin rằng họ đã đạt được cái tham vọng cũ về se ipsam
cognoscere mentem [tự mình nhận thức được tâm trí của mình], và rằng họ
đã vươn đến một vị trí mà từ đó họ có thể tiên đoán tiến trình tương lai của
sự phát triển của Lí-Tính, thì chỉ còn một bước nữa để họ đi đến cái ý
tưởng còn ngông cuồng hơn rằng Lí-Tính giờ đây có thể tự nâng mình tới
trạng thái cuối cùng hoặc tuyệt đối của mình. Chính trong cái ý tưởng sau
chót này xuất hiện đặc điểm chung ở Hegel và Comte: sự ngạo mạn của trí
tuệ (intellectual hubris), thứ đã được gieo mầm bởi Descartes và có thể cả
Plato trước đó. Mối quan tấm đến sự vận động của Lí-Tính như một tổng
thể không chỉ ngăn cản họ hiểu được cái quá trình qua đó sự tương tác giữa
các cá nhân đã tạo ra các cấu trúc các mối quan hệ mà có các biểu hiện
không một lí trí cá nhân nào có thể hiểu được đầy đủ, mà còn khiến họ
không nhận ra được cái thực tế là nỗ lực của lí tính có ý thức nhằm điều
khiển sự phát triển của chính mình sẽ chỉ có thể dẫn đến việc hạn chế chính
sự phát triển này vào trong khuôn khổ những điều mà cái tâm trí cá nhân
[có vai trò] định hướng (the individual directing mind) có thể tiên đoán.
Cho dù nguyện vọng này là một sản phẩm trực tiếp của một loại chủ nghĩa
