Khi mới vào đại học, tôi hầu như mù tịt về chính trị. Như tôi đã nói,
khi ấy trường đại học nằm dưới sự thống trị của một nhóm người có quan
hệ mật thiết với Chính phủ của Grau San Martin. Từ khi tôi vào trường,
ngay từ năm đầu tiên, tôi có thể cảm nhận một bầu không khí bạo lực, sợ
hãi, sặc mùi vũ khí chết chóc. Mọi chính sách và quy định trong trường đều
chịu sự kiểm soát tuyệt đối của các nhóm có quan hệ gần gũi với Chính
quyền thời kỳ đó. Có thể nói trường đại học đã trở thành công cụ trong tay
của Chính phủ thối nát hiện hành. Các lãnh đạo chủ chốt trong trường đều
đảm nhiệm những vị trí, chức vụ trong chính phủ, đi kèm với đó là những
đặc quyền và nguồn lợi mà Chính phủ thưởng cho. Và chính trong giai đoạn
này đã xảy ra sự ly khai của Chibas ra khỏi Đảng Chân chính, kết quả là
Chibas đứng ra sáng lập Đảng Nhân dân Cuba, hay còn gọi là Đảng Chính
thống. Khi tôi vào đại học, thì phong trào ly khai đó đã bắt đầu phôi thai.
Ông vào đại học năm nào?
Tôi theo học đại học từ ngày 4 tháng 9 năm 1945. Như tôi đã giải
thích, vì là con một chủ đất lớn nên tôi có điều kiện học xong lớp sáu và sau
đó, khi đã vượt qua kỳ thi cuối lớp bảy, tôi được vào học ở một trường dự
bị, tức là một trường học dự bị ch những người học tiếp vào đại học. Sau đó
tôi chuyển đến Havana, nơi có trường đại học, vì cha tôi có đủ tiềm lực tài
chính - tóm lại là tôi tốt nghiệp trung học rồi vào đại học. Có lẽ nào tôi lại
giỏi giang hơn hàng trăm đứa trẻ nghèo đói khác ở Birán, trong đó hầu như
không đứa nào có cơ hội học hết lớp sáu và tất nhiên là càng không có ai
học hết trung học, chứ đừng nói là đại học?
Có ai không có đủ tiền và điều kiện theo học trung học lại có thể vào
học đại học đâu cơ chứ? Con cái của các campesinos, hay những người lao
động, những đứa trẻ sống trong các đồn điền trồng mía ở một trong vô số
những thị trấn quê mùa thay vì các đô thị lớn như Santiago de Cuba,
Holgúin, hay có thể là Manzanillo và hai ba nơi khác ở tỉnh Oriente, có bao
giờ dám mơ đến việc tốt nghiệp trung học, càng không thể nghĩ đến việc
vào đại học. Bởi vì hồi đó, sau khi học xong trung học, nếu muốn vào đại
học, nhất định anh phải đến Havana. Và trường Đại học Tổng họp Havana
chưa bao giờ là một trường học dành cho người nghèo - đó là trường đại
