Từ châu Phi, anh ấy tiếp tục sang Tiệp Khắc, tới Praha, trong tháng 3
năm 1966 - khi đó tình hình ở đây rất phức tạp; trong thực tế, anh ấy đã bí
mật tới đó. Che là người rất kiêu hãnh, bởi vì anh ấy đã viết một lá thư tạm
biệt nên không bao giờ anh ấy có ý nghĩ quay lại Cuba một khi đã nói lời
chia tay. Nhưng đội ngũ lãnh đạo cho Chiến dịch Bolivia đã được lựa chọn
và đang được chuẩn bị sẵn sàng. Đó chính là khi tôi viết cho Che một lá
thư, cố gắng giải thích cho anh ấy hiểu, tác động và ý thức nghĩa vụ và lý trí
của Che.
Tức là đề nghị Che quay lại Cuba?
Đúng thế. Tôi nghĩ gia đình Che đã cho xuất bản lá thư đó rồi - tôi
cũng không cần phải nhắc lại nữa. Tôi đã viết cho anh ấy một lá thư và nói
với anh ấy bằng những từ khá gay gắt. Tôi tìm cách thuyết phục anh ấy
quay lại; tôi giải thích cho Che hiểu rằng đó là điều tốt nhất cho những gì
anh ấy muốn làm: “Nếu ở đó thì không thể làm được việc này. Anh phải
quay về”, ông cần hiểu tôi nói, “Anh phải quay về” không phải là ra lệnh
cho anh ấy, chẳng qua tôi đang tìm cách thuyết phục anh ấy quay về. Tôi
nói với Che rằng nghĩa vụ của anh ấy là phải quay về, đó là điều vượt trên
mọi toan tính khác; tôi còn nói tôi muốn anh ấy (quay về) để thúc đẩy công
tác chuẩn bị cho Chiến dịch Bolivia. Và cuối cùng anh ấy cũng bí mật quay
về. Ý tôi là không một ai nhận ra anh ấy cả khi Che về đến Cuba. Ngay cả
trên đường quay về cũng không ai biết gì cả. Anh ấy quay về Cuba tháng 7
năm 1966.
Che đã được cải trang?
Để tôi kể cho mà nghe, anh ấy được cải trang một cách kỳ tài đến nỗi
một hôm tôi mời một vài đồng chí lãnh đạo cấp cao tới chỗ mình ăn trưa,
tôi bảo họ là tôi muốn giới thiệu một người bạn rất thú vị của mình. Chúng
tôi cùng ngồi ăn trưa và không một ai nhận ra anh ấy. Vậy thì anh ấy có cải
trang hay không đây?
Raul ngồi đối diện mà cũng không nhận ra Che sao?
Trước đó vài ngày Raul đã tạm biệt anh ấy tại trung tâm nơi họ đang
huấn luyện, và hôm mọi người ăn trưa ấy thì Raul đang ở Liên Xô. Không
một ai trong số những người có mặt nhận ra Che. Hoàn toàn không có ai
