Phạm Văn Nghị
Hiệu là Nghĩa Trai, người huyện Đại An tỉnh Nam Định. Minh Mạng năm
thứ 19 (183 8) đỗ tiến sĩ. Do Hàn lâm tu soạn, làm Tri phủ Lý Nhân, khi tại
chức, dân có tranh tụng, lấy nghĩa hiếu bảo, không thích giấy tờ án kiện, bề
bộn; rồi chuyển Sử quán biên tu, nhân ốm cáo về dạy học, chúng bạn học
trò đông, được thành đạt cũng nhiều, mà số nhiều là đỗ đạt làm quan. Nơi ở
gần cửa biển Đại An, thấy chỗ đất bỏ không ở bờ biển, bèn chiêu tập người
cùng quê khai khẩn lập thành hương ấp, gọi là trại Sĩ Lâm. Tự Đức năm
thứ 11 (1858) khởi phục lĩnh Đốc học Nam Định; năm ấy ở Trà Úc có báo
động (42) ông dâng sớ xin kết tập nghĩa dũng theo quân đánh giặc, khi đến
thời binh lửa đã chuyển về Nam. Vua cho Văn Nghị phấn dũng khích lệ chí
khí cao thượng đáng mừng, đặc cách thưởng lạo, và cho về giữ nguyên
chức. Gặp giặc ở Đông bắc quấy nhiễu, Văn Nghị đem chiến sĩ tụ tập
trước, coi giữ đồn Thượng nguyên được vài tháng bèn thôi, rồi gia Hàn lâm
viện thị giảng học sĩ, xin nghỉ dưỡng bệnh.
Văn Nghị cùng Doãn Khuê đều được sĩ vọng quy phụ, và ưu đãi tri ngộ cả,
gặp Khuê vào triều cận, vua thong thả hỏi tới bệnh tình của Văn Nghị, và
cho vàng tiền thuốc men, lại dụ rằng: "Không phải khen về tiến nhanh thoái
chóng đâu khen về chí tiết gặp việc hay phấn phát đó!"
Năm thứ 19 (1866) sung làm Thương biện trông coi vùng biển đóng quân ở
Hà Cát; lại vâng chỉ đem chiến sĩ tuần phòng ở vùng biển, tới nơi quân thứ
vùng đông hội họp nhà làm.
Năm thứ 26 (1873) ông được thăng Thị độc học sĩ, cho thẻ bài vàng. Mùa
đông năm ấy Hà Thành có việc, Văn Nghị dâng sớ xin chiêu tập quân nghĩa
dũng để phòng bị và tới đồn Độc Bộ ngăn chặn. Do đám quân trơ trọi
không chống nổi, ông cho quân rút lui và cố kết các thân hào đóng đồn ở Ý
Yên để đợi triều đình sai khiến. Khi hòa hiếu đã định, sung làm thương
biện việc tỉnh, rồi viện lệ đến tuổi xin về dưỡng lão. Vua cho. Sau vì cái án
