vận", "Sử lâm kỷ yếu", "Kim, Nguyên Minh sử phú", "Sử luận", "Vạn sự
vịnh sử", "Ngũ thiên tự thi" và 2 quyển "Lục nhâm kỳ môn lược soạn", tiết
thứ được vừa ý vua và được khen thưởng. Ngày thường ông làm tập "Quất
lâm thi văn thảo". Con người anh tên là Hữu Lập.
Hữu Lập tự là Nhụ Phu, cha là Nhữ Hiên, đỗ hương tiến hồi đầu niên hiệu
Minh Mạng, Tri huyện Yên Thế rồi lĩnh Tri phủ Bút Phong, đến đâu cũng
có tiếng tốt. Được triệu về bổ Giám sát ngự sử, sau bị xuống chức. Nhữ
Hiên thờ cha mẹ rất có hiếu, sau khi về nhà, luôn có chiếu cho khởi phục ra
làm quan nhưng vì có cha mẹ già, xin từ chối. Nhữ Hiên xử trị việc gia
đình rất nghiêm, dạy dỗ có phương pháp. Em là Văn Giao cũng học được ở
gia đình. Hiên có làm ra các tập: "Tô lâm thi thảo", "Độc trang thi thảo", và
"Tác Sư đáp tân hí văn".
Hữu Lập lúc bé học ở gia đình, đỗ tiến sĩ Tự Đức năm thứ 15 (1862), được
bổ Tri phủ Vĩnh Tường. Năm thứ 18 (1865), được vua mời hỏi về học
thuật, thưởng cho một tấm kim khánh. Gặp khi đình cử Lê Văn Duyệt sung
Quản đạo Hà Tĩnh, Hữu Lập chấp tấu cho là không nên. Sau đó Lê Văn
Duyệt bị phạt không xứng đáng chức vụ. Vua khen là Lập đã nói thẳng.
Năm thứ 19 (1866) bổ án sát sứ Sơn Tây nhậm chức ấy 3 năm rồi vào thự
Thị lang Công bộ quan Hàn lâm viện, phụng sắc soạn ra bản văn bia "Nam
quan kỷ công". Sau sung chánh sứ đi Yên Kinh (Bắc Kinh). Khi trở về bổ
Hộ bộ tham tri sung Tàng thư lâu đổng lý, tập hợp điển lệ làm thành sách.
Lâu rồi thăng Tham tri Binh bộ sung Cơ mật viện đại thần. Dâng biểu xin
từ, không cho phép. Rồi mất năm 51 tuổi. Hữu Lập làm quan, khi làm việc
về, tay không lúc nào rời quyển sách, vì văn học mà được vua biết đến. Văn
chương làm ra (có tính chất) một nhà văn học riêng, Khi sang sứ, những sĩ
phu ở triều đình Trung Quốc cũng ca tụng. Có làm ra "Sứ trình loại biên",
"Thí pháp tắc lệ , Con là Nghi, được ấm thụ điển tịch.
Mai Thế Quý
