Đầu năm Thiệu Trị (1841) sung làm Sơ khảo ở trường Thừa Thiên, cùng
với đồng viện là Phan Nhạ lén đem muội đèn thêm lời lẽ trong văn của sĩ
nhân cộng 24 q, sau đỗ được 5 tên, sĩ tử bàn luận xôn xao. Viên giám sát
trường vụ là Hồ Trọng Tuấn tham hặc, khi bản án dâng lên, kết định tội
chết. Vua cho bọn Quát sính ý làm càn, nguyên không có tình tiết gì, gia ơn
đổi xử giảo giam đợi lệnh, sau được tha lại khởi dụng. Tự Đức năm thứ 7
(1854) trải bổ Giáo thụ phủ Quốc Oai, Quát tự phụ là tài danh khuất mình ở
địa vị thấp thường u uất không vui bèn cáo về Bắc Ninh.
Bấy giờ ở Tuyên Cao Thái Lạng đều có báo động ở ngoài biên (đám thổ phỉ
nước Thanh), lại có Lê Duy Cự tự xưng con cháu nhà Lê. Quát ngầm họp
đồ đảng lén mưu việc bất pháp, ước hẹn ngày tới thành Hà Nội cử sự, mưu
bị tiết lộ. Tỉnh Bắc Ninh và Hà Nội cho đòi rất gấp. Bá Quát bèn cùng đảng
phái suy tôn Duy Cự làm minh chủ mà tự làm quốc sư, rồi lén dụ dỗ tên thổ
mục ở Sơn Tây là Đinh Công Mỹ và Bạch Công Trân gọi đảng phái lan
tràn xuống Hà Nội, đốt luôn phủ Ứng Hòa và huyện Thanh Oai. Quan quân
Hà Nội đánh phá ở xã Đồng Dương, Bá Quát lại do huyện Mỹ Lương trốn
qua phủ Vĩnh Tường đốt cướp huyện thành Tam Dương, rồi lẩn tới các phủ
huyện Quốc Oai, An Sơn lan tràn quấy nhiễu. Phó lãnh binh ở Sơn Tây là
Lê Thuận Đại đem quân tới đánh, Bá Quát bị thua chết ở trận. Ngụy
Thượng thư là Nguyễn Kim Thanh, ngụy Phó vệ là Nguyễn Văn Thực cũng
bị bắt (sau đều chém cả) và chém được một trăm thủ cấp, bắt sống hơn 80
tên, việc đến tai vua, sai đem thủ cấp Bá Quát truyền giao cho các tỉnh Bắc
kỳ bêu lên để khuyên bảo dân chúng rồi xé xác vất xuống sông.
Minh Mạng năm thứ 15 (1834) Bá Đạt cũng đỗ hương tiến trải làm Tri
huyện Nông Cống. Vì cớ của Quát cũng mắc tội chết, dân ở huyện lấy làm
thương có lập đền thờ.
Ghi Chú
