tri thẩm hình viện sự. Họ Hồ cướp nước, ông giả điếc, bị trung thừa là
Đồng Thức hặc, phải giáng làm đồng giám tu quốc sử bí thư giám.
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Kẻ sĩ lúc bé di học, là muốn biết những điều mình
sẽ làm, lớn lên đi làm, là làm những điều mình đã học. "Học ba trăm bài
thơ trong Kinh Thi, đi sứ bốn phương không làm nhục mệnh vua
1141
. Đình
Thám được như vậy đó. Huống chi gặp thời buổi tiếm vị, cướp ngôi, lại
biết tự giấu mình để tránh quyền vị, thì thực đáng gọi là kẻ sĩ, đáng coi là
không phụ với học vấn của mình vậy!.
Chú Thích:
1037 Thuận Thánh Bảo Từ: là vợ của Anh Tông, mẹ đích của Minh Tông.
1038 Y bát: là áo cà sa và bát xin thức ăn, hai vật tượng rưng cho nhà sư. Ở
đây không đi tu.
1039 Sách Mã Tích: có lẽ là nước Tumasik, tên cổ của Singapur ngày nay.
Thư tịch Trung Quốc có chổ phiên âm là Đơn Mã Tích.
1040 Nguyên văn là "Bắc quốc sứ", bản dịchcũ dịch là "sức Bắc quốc". Ta
thường hiểu Bắc quốc là Trung Quốc. Nhưng ở đây đang nói về nước Sách
Mã Tích, mấy chữ "Bắc quốc sứ" làm câu mất nghĩa. Chúng tôi cho rằng
chữ Bắc? là nhầm tử chữ Thử?. "Thử quốc sứ" là "sứ nước ấy", câu trở nên
rõ ràng. Ngôn ngữ Tumasik thuộc hệ Mã Lai - Đa Đảo. Trần Nhật Duật biết
tiếng Chàm, cùng thuộc hệ này, nên có thể nahnh chónh học được tiếng
Tumasik.
1041 Trần Nhật Duật là con của Trần Thái Tông, em của Trần Thánh Tông,
nên Nhân Tông gọi là "chú" (nguyên văn: "Chiêu Văn thúc").
1042 Anh Tông gọi Nhật Duật bằng tổ phụ, tức là ông.
1043 Nay là vùng đất huyện Chính Định, thuộc tỉnh Hà Bắc (Trung Quốc).
1044 Niên hiệu Thiệu Bảo đời Trần Nhân Tông kéo dài từ 1270 đến 1280.
Từ tháng 10-1285, mới đổi sang niên hiệu Trùng Hưng. Việc Trần Nhật
Duật chống quân Nguyên nói ở đây là xảy
1045 Tức Chiêu Văn Vương Trần Ích Tắc.
1046 Chỉ Quốc phụ thượng tể Trần Quốc Chẩn.
1047 Chỉ Quốc phụ thượng tể Trần Quốc Chẩn.
