hậu và hoàng thái tử đều 1 phần, đồng thời giải thích việc cống vàng hàng
năm.
Làm sổ hộ tịch.
Mùa thu, tháng 8, giáng con trưởng Tư Tề làm Quận vương, lấy con thứ
Nguyên Long kế thừa [74b] tông thống.
Vua về Lam Kinh.
Tháng 8 nhuận, sao Chổi mọc ở phương tây.
Ngày 22, vua băng ở chính tẩm.
Buổi đầu vua kinh dinh bốn phương, phía Bắc đánh giặc Minh, phía tây
đuổi Ai Lao, tránh chỗ thực, đánh chỗ hư, đến đâu được đấy, chỉ có võ thần
là bọn Lê Thạch, Lê Lễ, Lê Sát, Lê Vấn, Lê Ngân, Lê Lý 30 người, văn
thần là bọn Lê Linh, Lê Quốc Hưng; quân cha con thì có 200 quân Thiết
đột, 200 nghĩa sĩ, 300 dũng sĩ, 4 thớt voi; còn quân khinh dũng và quân già
yếu hộ vệ chỉ có 1 nghìn người mà thôi
1592
.
Vua có lần sau muôn việc được thư thả, cùng bầy tôi bàn về lẽ còn mất,
được thua xưa nay, nhâ bàn đến việc giặc Minh sở dĩ thua, ta sở dĩ được, là
vì sao, các bề tôi đều nói: "Vì giặc Minh hình phạt bừa bãi, chính lệnh bạo
ngược, mất lòng dân đã lâu, còn vua thì trái lại, [75a] lấy nhân nghĩa thay
bạo tàn, đổi họa loạn thành yên trị, nên mới thành công chóng thế". Vua
nói:
"Lời các khanh nói cố nhiên là như vậy, nhưng cũng chưa hết. Trẫm xưa
kia gặp buổi loạn lạc, nương mình ở Lam Sơn, vốn chỉ mong giữ được
mạng mình thôi, chứ không có ý muốn lấy thiên hạ. Đến khi giặc tàn ngược
quá quắt, dân không sống nổi, những ai có tri tức đều bị chúng giết hại,
trẫm tuy đem hết của cải để thờ phụng chúng, mong khỏi tai họa, nhưng
tim đen chúng muốn hại trẫm vẫn không bớt chút nào. Việc dấy nghĩa binh
thực là bắt đắt dĩ thôi".
Lời bàn: Thái Tổ từ khi lên ngôi đến nay
1593
, thi hành chính sự, thực rất
khả quan, như ấn định luật lệnh, chế tác lễ nhạc, mở khoa thi, đặt cấm vệ,
xạy dựng quan chức, thành lập [75b] phủ huyện, thu thập sách vở, mở
mang trường học... cũng có thể gọi là có mưu kế xa rộng, mở mang cơ
